एक एक भाग देण्याचे योज़लें आहे. आतां एथे पुढे येणा-या विषयाच्या स्वरूपाचे थोडक्यांत दिद्गर्शन करण्यासाठी मासल्या करितां प्रत्येक वर्गाची एक दोन उहाहरणे देतों.
पातक व पंक हे शब्द कवित्वगर्भ आहेत. ज्या पुरुषाने पापाला पातक, पंक अशी नांवे दिली तो पुरुष कवीच्या दिव्यचक्षूने उपलक्षित होता, ह्याविषयी कोणास तरी शंका वाटेल काय? पातक ह्या शब्दामध्ये अनुभवाने मनाच्या प्रतीतीस येणारा अयोग्य कृत्याचा परिणाम चर्मचक्षुस प्रत्ययास येईल अशा रीतीने वर्णिलेला आहे, तो किती जोरदार व हृदयंगम आहे बरें ? अयोग्य कर्म करणारा मनुष्य क्रमाक्रमाने समाजाच्या प्रेमापासून कसा च्युत होत जातो, पुण्यकर्माने स्वर्गामध्ये प्राप्त होणाऱ्या अक्षय्य स्थानास तो कसा मुकतो व वर्गस्थिति तर राहू द्या, तो प्रत्यक्ष आपल्या स्वतःच्या मनाच्या आदरापासून कसा भ्रष्ट होतो, हे ज्या पुरुषाने प्रथम पाहिलें–किंवा न जाणों अनुभविलें आणि त्यावरून वाईट कृत्यांस पातक असे नांव दिले, त्याच्या दिव्यचक्षूने किती विस्तृत, किती खोल अनुभव एका शब्दामध्ये गोंविला आहे बरें ? एथे बुद्धिगोचर पदार्थाचे चक्षुर्गोचर वस्तूंशीं तादात्म्य करून पापाचे स्वरूप किती जोराने रेखिलें आहे !
त्याचप्रमाणे ज्या पुरुषाने पापास पङ्क (चिखल) असे नांव दिले त्याला कवीचा दिव्य चक्षु नव्हता असे कोण म्हणू शकेल? आपल्या आद्य कवीने बालकांडांत अकर्दम ह्या नांवाच्या तीर्थाचे असे गोड, वर्णन केले आहे:--
अकर्दममिदं तीर्थंं भारद्वाज निशामय ।
रमणीयं प्रसन्नं च सजनानां मनोयथा ॥
ह्या वर्णनांतील पाण्याची रमणीयता व प्रसन्नता आणि त्या तशा
