पान:मराठी शब्दांचे उद्घाटन.djvu/43

या पानाचे मुद्रितशोधन झालेले आहे
     प्रकरण दुसरें.     ३७

 ५. लांबविणे.- उचल्या शब्दावरून लांबविणे ह्या शब्दाची आम्हास आठवण होते. ह्याचाही अर्थ चोरणे असा आहे. हा अर्थ त्या शब्दास कसा प्राप्त झाला हे अगदी उघड आहे. एकादी वस्तु उचलून ती दूर घेऊन जाणारा मनुष्य बहुतकरून ती ज्याची त्यास देण्याच्या उद्देशाने घेऊन जात नाहीं; तर तिचा स्वत:चे उपयोग करण्यासाठी घेऊन जातो; ह्यावरून लांबविणे म्हणजे चोरून नेणे असा त्यास अर्थ प्राप्त झाला.*

 ६. लाघवी.- लाघवी ह्याचा प्राथमिक अर्थ कुशल असा असून पुढे दुसऱ्याचे मन संतुष्ट करण्याचे कामांत कुशल असा त्याचा आकुंचित अर्थ झाला. नंतर स्वाभिमानाविषयीं फिकीर न बाळगतां दुसऱ्यास संतुष्ट करण्यांत कुशल, हांजी हांजी करणारा, असा त्याचा निंदाव्यंजक अर्थ झाला.

 ७. हांजी हांजी. - वरील विवेचनांत योजलेल्या हांजी हांजी करणे ह्या शब्दाची तरी तशीच अवनति झालेली आहे. हांजी हांजी करणे म्हणजे होय महाराज, होय महाराज, असे म्हणणे. अर्थात धन्याची किंवा वरिष्ठाची इमानाने सेवाचाकरी करण्यांत तत्पर असणे, असा त्याचा पूर्वीचा अर्थ असून, हल्ली त्यास निंद्य अर्थ प्राप्त झाला आहे.

 ८. उच्छृखल.- उच्छृखल ह्याचा अर्थ साखळीपासून मुक्त झालेला, स्वातंत्र्यसुख मिळविलेला, असा होता. परंतु ज्यास नवीनच स्वातंत्र्य प्राप्त झालेले असते त्याची गेल्या शतकांतील फ्रेंच लोकांप्रमाणे त्या स्वातंत्र्याचा कांहीं काळ दुरुपयोग करण्याकडे बहुतकरून प्रवृत्ति असते. ह्यावरून त्याचा

-----

 * इंग्रजीतील purloin हा शब्द वाचकांस आठवेलच. त्या शब्दाची व्युत्पत्ति ‘ दूर नेणे' ह्या अर्थाचीच आहे तो शब्द साक्षात फ्रेंचपासून व परंपरेने लाटिनपासून आलेला आहे.