पान:मराठी शब्दांचे उद्घाटन.djvu/86

या पानाचे मुद्रितशोधन झालेले आहे



८४     मराठी शब्दांचे उद्घाटन.

नंतर तो स्वगृहाप्रत परत येऊन गृहस्थाश्रमाचा स्वीकार करीत असे. " उपनयन " ह्या शब्दाने आपले प्राक्कालीन आचार कसे असत व हल्ली त्यांत किती फरक पडला आहे, हे वाचकांस कळून येर्हल. त्याचप्रमाणे विवाह, उद्वाह हेही शब्द आपले प्राक्कालीन आचार परिस्फुट करतात. ह्या शब्दांचा अर्थ “वाहून आणणे"" आहे. मुलाने स्वतः हिंडून आपल्या मनाला योग्य वाटेल ती कुमारिका स्वीकारून ती घरी आणून सहधर्मचारिणी करावी अशी चाल असे. हल्लीच्या काळी मुलीचा बाप घरोघर आणि दारोदार हिंडून लोकांचा अपमान निमूटपणे सहन करून तिला योग्य वर पाहतो व " दारिका हृदयदारिका पितुः " ह्या सुभाषित वचनाची प्रतीति अनुभवितो.

 आचार्य ह्याचा अर्थ गुरु, विद्वान् असा आहे. ह्या शब्दावरून पूर्वी विद्यार्थी लोक गुरूपासून कोणच्या रीतीने ज्ञानप्राप्ति करून घेत असत हे आपणांस स्पष्ट समजते. “चर् " धातूस "आ " हा उपसर्ग लागून सेवा करणे असा अर्थ होतो. ह्यावरून " आचार्य " ह्याचा अर्थ सेवा करावयास योग्य किंवा ज्याची सेवा करावयाची आहे तो, असा होतो. गुरूस द्रव्य देऊन त्याजपासून विद्या प्राप्त करून घ्यावयाची हा एक मार्ग आहे व आज हाच सुरू आहे. दुसरा विद्योपार्जनाचा मार्ग गुरूची सेवा करून त्याजपासून विद्यालाभ करून घेणे. हा दुसरा मार्गच प्राचीन काळी होता असे आचार्य शब्दावरून व्यक्त होते. कारण सेवा करावयास योग्य या अर्थाचा आचार्य हा शब्द गुरु ह्या शब्दाशी समानार्थक आहे.

 उपाध्याय आणि आचार्या ह्या शब्दांवरून प्राचीन काळी स्त्रिया सुद्धा विद्वान् असून विद्यादानाचे काम करीत असत असे व्यक्त होते. कारण उपाध्यायानी व आचार्यांनी ह्या शब्दांचा