पान:अंकगणित.pdf/२४

१४ ११३. १२ उ. ११ उ. १४ उ. १५. १६. उ. ६४२१६८ x ६० ९१३७४८ ९६, २३४९१५ ×१२३ ४६९८३० x ३६९, ११७४५७५ ४२२१४, १६४४४०५ अंकगणित. ७५६३२८ x ७२. ८१४७६५ x ८४. ७०४७४५ ४६ १५. ३९१५२५४८६ १. ३५२३७२५x२५८३. ७७४९. १७ उ. ४६३०९८ x ७३८०. १८ उ. २२६१९६ × ७८९६, २३१५४९ x ८८५६. १३८९२९४ ८९००. २७७८५८८x ९८६७. भागाकार. भागाकार हा एका प्रकारच्या वजाबाकीचा संक्षेप आहे, ह्मणजे एका संख्येत दुसरी संख्या किती वेळां वजा जाईल हैं काढणे झाल्यास भागाकाराने काढतां येतें. भाज्यांतून भाजक एकदां दोनदां तीनदां ह्याप्रमाणे वजा करीत करीत शून्य अथवा भाजकापेक्षां कमी बाकी उरेपर्यंत वजा केला तर तो किती वेळां वजा केला हैं भागाकाराने समजते. भागाकारांत ज्या संख्येस भागावयाचें तीस भाज्या, जिनें भागावयाचें तीस भाजक, आणि भागून जी संख्या येईल तीस भागाकार, असें ह्मणतात. लहान लहान भागाकार करण्याचे काम पाठ्यांनी लौ- कर होते, जसें ६३ ह्यांत ७ हे किती वेळां वजा जातील! असा प्रश्न केला तर, ७ नवें ६३, ह्मणजे ९ वेळां बजा जातील हें लागलेंच लक्षांत येतें. ह्यापेक्षां कठिण प्रश्न असल्यास पुढील रीतीने उत्तरें काढावी. जर भाजक दहांपेक्षां कमी, किंवा आपणास जे पाढे येत आहेत त्यांचे आंत आहे, तर भाज्य संख्येच्या डावे बाजूस एक कौंस करून त्याचे मागे भाजकांक लिहावा. नंतर खाली रेघ काढून तिच्या खालीं भागाकाराचे अंक लिहावे. भागण्यास भाज्यांकाचे डावेकडून आरंभ करावा.