साऱ्या हिंदुस्थानात कोणत्याही गावी मुक्काम झाला तर सकाळी जाग येते ती कातून कानावर आदळणाऱ्या नमाजाच्या बांगेने किंवा कर्णकर्कश आरत्यांच्या कल्लोळाने. गणेशोत्सवाच्या दहा दिवसात तर आरत्या, भजने, कीर्तने यांच्या कल्लोळाने परीक्षार्थी विद्यार्थी शहर सोडून इतरत्र राहायला जातात आणि अनेक नागरिक गणपती, दुर्गादेवी, दांडिया यांच्या काळात शहरात न राहिलेलेच बरे असे म्हणतात. मध्यंतरी देवळांतील आरत्या हा महाराष्ट्रातील राजकारणात एक महत्त्वाचा वादविषय ठरला होता. गेली वीस वर्षे तरी विविध धर्मांच्या प्रार्थना आणि आरत्या हा वादाचा विषय ठरला आहे. कोणीही खासगी जागेत, बाहेरच्या जगाला तोशीस पोहोचणार नाही अशा तऱ्हेने पूजा, प्रार्थना, धार्मिक विधी केले तर त्याबद्दल काही वाद निर्माण होत नाही; पण आधुनिक उच्चध्वनिक्षेपकांच्या साहाय्याने ईश्वरापर्यंत आपली प्रार्थना पोहोचविणे आणि त्याबद्दल चढाओढीच्या भावनेने अधिकाधिक कल्लोळ माजविणे सर्वसामान्य नागरिकांच्या हक्कांना बाधा आणते काय? सर्वसाधारण नागरिकांना या प्रार्थनाकल्लोळापासून काही संरक्षण कायद्याने मिळू शकते का? हा भारतात चर्चेचा विषय झाला आहे.
गेल्या आठवड्यात मी अमेरिकेत गेलो होतो. तेथे याच प्रश्नाचे एक वेगळे स्वरूप पहायला मिळाले.
अमेरिकेत फूटबॉल हा मोठा लोकप्रिय खेळ आहे. अगदी विद्यापीठ पातळीच्या सामन्यांनादेखील प्रचंड गर्दी जमते. दोनही संघांचे समर्थक शेकडो तहांनी आपापल्या संघांना प्रोत्साहन देतात आणि प्रतिस्पर्धी संघाला नाउमेद करण्याचा प्रयत्न करतात. रंगीबेरंगी आकर्षक कपडे परिधान केलेल्या चिअर लीडर्स (Cheer Leaders) मुलींचे ताफेच्या ताफेही आपापल्या संघाला प्रोत्साहन देत असतात.
एके दिवशी अचानक एक नवीनच गोष्ट घडली. सामन्यातील दोन्ही संघांची
