मुनाफिकीन म्हणजे असंतुष्ट दुसरा पक्ष असंतुष्टांचा होता. अर्धवट सहानुभूति दाखविणाऱ्यांचा, संधिसाधूंचा हा पक्ष त्यांचा नेता अब्दुल्ला इब्न-उबय हा होता. मदिनेचं आपण राजा व्हावे, अशी त्याची महत्त्वाकांक्षा होती. मुहंमदांच्या येण्यामुळे त्याचे सारे बेत फिसकटले. इस्लामचा स्वीकार करायलाही त्याला लोकांनीं भाग पाडलें. त्याने वरपांगी नवधर्माचा स्वीकार केला. परंतु तो व त्याचे लोक केव्हां उलटतील त्याचा नेम नव्हता. धोकेबाज व दगलबाज ते होते. त्यांच्यावर सदैव जागरूकपणे पाळत ठेवण्याची जरूर असे. परंतु मुहंमद आशेनें होते. हे सारे एक दिवस आपणांस मिळतील असे ते म्हणत. धीर धरून ते होते. पुढे हा अब्दुल्ला मरण पावला. त्यामुळे हा मुनाफिकीन पक्ष जरा
हतबल झाला.
तिसरा पक्ष ज्यूंचा. हा सर्वात मोठा धोका होता. या ज्यूंचे कुरेशांजवळ व्यापारधंद्याचे संबंध असत. तसेंच नवीन धर्म जो इस्लाम त्याला विरोध करणाऱ्या अनेक गटांशी व भागांशी त्यांचे संबंध होते. मुहंमदांच्या शिकवणीकडे प्रथम ते सहानुभूतीनें बघत. परंतु त्यांचा जो अवतारी पुरुष पुन्हां येणार होता तोच हा, असें मानायला ते तयार नव्हते. मुहंमद एक सामान्य धर्मोपदेशक आहेत. पैगंबर असलेच तरी खालच्या दर्जाचे आहेत, असे ते म्हणत. ज्या औस व खजरज या अरबी जमातींच्या आतिथ्यांमुळे मुहंमदाचे आसन स्थिर होत होतें त्या दोन्ही जमाती ज्यूंना प्रिय नव्हत्या. त्या पूर्वीच्या शत्रु होत्या. त्या वैरस्मृति नष्ट नव्हत्या झाल्या. मुहंमदांस आपल्या बाजूस घेऊन अरबांस जिंकावें, नवराज्य स्थापावें, असें ज्यूंच्या मनांत होतें. म्हणून प्रथम पैगंबराच्या स्वागत- सत्कार समारंभांत तेहि अर्धवट उत्साहानें सामील झाले होते. कांहीं दिवस जरा सबुरीने, शांतीनें ते राहिले. परंतु महिना झाला असेल नसेल तोच त्यांनी बंड सुरू केलें! ज्यूंची उपजतच बंडखोर वृत्ति. त्या वृत्तीमुळेच त्यांनी स्वतःचे पैगंबर क्रॉसवर चढविले!!
回 回 回
इस्लामी संस्कृति । ९७
