मी म्हणालो, “तुमचा सूर निराशेचा दिसतो आहे. मुसलमान समाजाच्या वागण्यात, वैचारिक श्रद्धेत काही बदल होऊ शकेल, असे तुम्हाला वाटत नाही?"
त्यांनी चष्म्याच्या कडेतून माझ्यावर नजर रोखीत मला विचारले, “आप कभी रेस को गये है?"
"नाही."
"कभी अकडनेवाली घोडी देखी है?"
"नाही."
"कोई घोडी अकडनेवाली होती है, वो किसीको सवार नहीं होने देती. पीछेसे टाँगे झाडती है. लेकिन अगर किसीने हंटर चढाया तो सीधी हो जाती है. मुसलमानों का भी ऐसाही है, अकडनेवाली घोडी जैसा. ब्रिटिशों के खिलाफ मुसलमानोंने पहले ऐसेही टांगे झाडी! उन्होने जब खूप हंटर चढाये तभी सीधे हो गये. ब्रिटिश यहाँ से चले जाने के वक्त तक उनको ‘जी हुजूर' करते थे. अब हिंदुओं के खिलाफ टाँगे झाड रहे है. जब हिंदू खूब हंटर चढायेंगे तब सीधे हो जायेंगे. आपके कहने से नहीं! आप मुफ्त अपना वक्त बरबाद मत किया किजीए। जाईये- कहाँ अच्छी बिरयानी वगैरे खाईये और आरामसे अपनी जिंदगी बसर किजिये-"
ते बोलायचे थांबले. आपला पसरलेला पाय त्यांनी आखडता घेतला. मग माझ्या खांद्यावर हात ठेवत ते उभे राहिले. मला निघायची ही अप्रत्यक्ष सूचना होती. हे मी ओळखले. निघताना माझा हात हातात घेऊन ते म्हणाले, "तुमच्या मनात आता कोणते विचार असतील, हे मी ओळखून आहे. 'मुसलमान हंटरनेच सुधारणार असतील, तर मग मी कशाला धडपड करीत आहे?' असा प्रश्न तुमच्या मनात असेल; नाही का?"
मी म्हणालो, “होय. तुम्ही बरोबर ओळखलेत."
“सांगतो. हा मानवी स्वभाव आहे. काही माणसांना स्वस्थ बसवतच नाही. बुरा करनेवाले अपने कारनामे करते रहते है. भला सोचनेवाले अपनी कोशिशें जारी रखते हैं. वह चूप नहीं बैठते. मुसीबतों से हटते नहीं, नतीजा क्या होगा यह भी सोचते नहीं. मै उसमेसे एक हूँ. आप भी उसी में से एक है. नही तो भला इतने लंबे ढुंढने आतेही क्यों? आप भी चूप नहीं बैठेंगे यह मै जानता हूँ. इसलिए आपको एहसास दिलाना चाहता हूँ- जब कुछ करोगे तो यह अनिससुर रहिमान आपको साथ देगा!"
त्यांनी प्रेमाने हात दाबला. लंगडतच ते माझ्याबरोबर गच्चीवरून खाली उतरले आणि कुठे तरी जाण्यासाठी लंगडत-लंगडत रस्त्याने चालू लागले.
