________________
२२० मोरोपंतकृत असें मानूनियां क्षिप्र ती । कोणातेंहि न पूसतां करि जणों राज्याभिषेकाप्रती' (अ० १ श्लो० ९). (२) 'उत्तिष्ठ वत्से ननु सानुजोऽसौ वृत्तेन भर्ता शुचिना तवैव । कृच्छ्रे महत्तीर्ण इति प्रिया- तामूचतुस्ते प्रियमप्यमिथ्या' ॥ (श्लोक ६). 'श्वश्रूतें क्षितिजा नमी तंव तिहीं आलिंगिली आदरें । कौसल्या मग ते वदे सुचुबुकीं स्पशोंनि तीते करें, । रामाशी चिरकाल सर्वसुखसंपूर्णा स्वपत्या रहा । पातिव्रत्यबळें तुझ्याचि तरला दुःखाब्धिला वत्स हा.' ॥ (अ० १ श्लो० ११). (३) 'मुखेन सीता शरपांडुरेण' (लो० २६), 'तामंकमारोप्य कृशांगयष्टिं वर्णातराक्रांतपयोधराग्राम् । विलज्जमानां रहसि प्रतीतः पप्रच्छ रामां रमणोऽभिलाषम्'(लो० २७). 'घेउनि निजअंकावरि जनकसुता गर्भिणी नवी रमणी । तीस पुसे लंकापतिकाल क्षितिपाल सर्ववीरमणी' ॥ 'कृशांगि! पांडुरानने ! प्रजाफलोद्भवे ! लते! । त्रपा त्यजुनि सांग जें मनिं स्पृहा असेल तें। विदेहराजनंदिनी! प्रिये ! पवित्रमानसे ! । तुला अदेयवस्तु राज्यमंडळांत या नसे' (अ० २ श्लो० १८,१९). (४) किंवा तवात्यन्तवियोगमोघे कुर्यामुपेक्षां हतजीवितेऽस्मिन् । स्याद्रक्षणीयं यदि मे न तेजस्त्वदीयमंतर्गतमंतरायः' (श्लो०६५). 'त्वत्पादपद्मभजनाविण भारभूतें । या जीवितेकरुनि केवळ भार भूतें। टाकू जरी त्वरित निंद्य कलेवराला। विघ्नस्वरूप तव वीर्यनिषेक झाला' ॥ (अ० ४ श्लो० ५६). (५) 'साहं तपः सूर्यनिविष्टदृष्टिरूर्व प्रसूतेश्चरितुं यतिष्ये । भूयो यथा मे जननांतरेऽपि त्वमेव भर्ता न च विप्रयोगः' (लो० ६६). 'प्रसूति झाल्यावरि देहनाथा ! करीन मी तीव्र तपःप्रयोगा । सोनियां, तुझी स्त्री ! जेणे न पावे क्षण विप्रयोगा' (अ० ४ श्लो० ५८). (६) 'तवोरुकातः श्वशुरः सखा मे सतां भवोच्छेदकरः पिता ते। धुरि स्थिता त्वं पतिदेवतानां किं तन्न येनासि मनानकप्या' ॥ (लो० ७४). 'सर्व ज्ञानिजनासि संमत असा श्रीमैथिल त्वत्पिता। वत्से तूंहि पतिव्रताजनशिरोभता जगत्पजिता । माझा केवळ तो सखा दशरथ क्षोणीशचूडामाण । कशी न होशिल दयापात्र क्षितिस्वामिणी!' (अ० ५ श्लो० ६). (७) 'उत्खातलोकत्रयकटक सत्यप्रतिज्ञेऽप्यविकत्थनेऽपि । त्वां प्रत्यकस्मात् कलुषप्रवृत्तावस्त्येव मन्युभरताग्रज म । ७३). केलें दुष्कर देवकार्य सकळ क्ष्मादेव केले सुखी । न्यायें भूपति पाळितो निजजनलशा शिखी। माझा क्रोध तथापि मैथिलसुते आहेच रामावरी । दोपावांचुनि टाकिली अकरुणे सत्वोदरा सुंदरी ॥' (अ० ५ श्लो० ७). (८) 'तन्मा व्यथिष्ठा विषयांतरस्थं प्राप्तासि वैदेहि पितुनिकेतम्', (श्लो० ७२). 'तपस्विसंसर्गविनीतसत्वे तपोवने वीतभया वसास्मिन् । इतो भविष्यत्यनघप्रसूतेर सकारमया विधिस्ते' (लो० ७५), विनोदयिष्यन्ति नवाभिपंगामदारवाचो मनिकन्यकास्त्वाम्' (लो० ७७). 'मदाश्रमपदाश्रितस्थिरचरासही व्यापदा । कदापि न शिवे सुखी विगतवैर सारे सदा । उदास हृदयीं न हो द्विजवधूसुता शर्मदा । न दावितिल भिन्नता तुज महानुकंपास्पदा. ॥ होइल सुखप्रसूती अपत्य संस्कारविधिहि भूतनये । वत्से ! मदाश्रमाला मानुनियां स्वगुरुचें निकेतन ये॥' (१०५ पर्ये ९,१०). इतर सर्गातील स्थळे:-(९) 'अरिष्टशय्यां परितो विसारिणा सुजन्मनस्तस्य निन तेजसा। निशीथदीपाः सहसा हतत्विषो बभूवुरालेख्यसमर्पिता इव।' (सर्ग ३ श्लो० १५), 'रघुः पिन तेनाप्रतिमतेजसा। रक्षागृहगता दीपाः प्रत्यादिष्टा इवाभवन्' (सर्ग १० श्लो०६८). 'द्युतिकर पुत्रयुगाला यदा युगाला यदा प्रसवली विदेहकुलभूषा । मुग्धांस पर्णशाला वाटे तेजःसमूहमंजूषा ॥ ब्रह्मन् ! व्याली किशोरयुगुलाला । त्यांच्या तेजःप्रसरे दीपांचा गर्व सर्वहि गळाला' ॥ (अ०
