फिरणारे उमराव व शेठ.
अप्सरांच्या चास्तेची टवाळी करणाऱ्या, हसत जाणाऱ्या-येणाऱ्या, तरुणांची नजर चोरणाऱ्या या नखरेल दासी. पाहणाऱ्या सर्वांचे नेत्रभ्रमर दंग होऊन ज्या कमलांच मधुपान करीत आहेत अशा फुलवा ११ केवळ रस्त्यावर दया म्हणून मंथर पाउले टाकीत विहरत आहेत. फार काय-
निर्भय, प्रसन्न आणि नित्य उत्सवप्रिय असे गुणविख्यात नागरिक मूल्यवान रत्ने, भूषणे यांनी सजून, गंध व माला धारण करून क्रीडामग्न झाले आहेत. म्हणून पाटलीपुत्र हाच स्वर्ग झाला आहे.
(परिक्रमा) १२ अरे, ही पाहा चरणदासीची पुत्री अनंगदत्ता. रतीचा थकवा आणि आळस कायेत भिनलेली, सर्वनेत्रसंजीवनी, मोजून मापून पावले टाकीत टुमकत येत आहे. हिच्या प्रियकराने मोठ्या निष्टुरपणे आनंद चाखलेला दिसतो.
नीज-भरलेले वावरे डोळे, क्षतयुक्त ओठ, रतीत विस्कटलेली मेखला, हिचे दर्शनसुद्धा कार्यसिद्धीइतके तृप्त करणारे आहे.
अरे, ही तर मला टाळून चाटली. मग हटकलेच पाहिजे. पण नाही. परतली.
प्रणाम विसरलीस पोरी ? काय म्हणतेस, ओळख पटण्यास उशीर झाला; प्रणामाचा स्वीकार करावा ? हरकत नाही. माझा आशीर्वाद घे. “भद्रे, तुला रतिपरायण, रतिचतुर, दानी, आणि स्वतंत्र १३ प्रियकर मिळो." बरे, एक सांग.
तुझ्यासारख्या वेशलक्ष्मीसह १४ ज्याने एक रात्र काढली, त्याचे जीवन सफल झाले. धन्य तो भाग्यशाली ! मदन तर केवळ त्याचा चाकर झाला.
काय म्हणतेस, महामात्रपुत्र नागदत्ताच्या घरून येत आहेस ? भद्रे, त्याचे वैभव तर आता आख्यायिका झाले. उघडच तू काकूच्या १५ मनाविरुद्ध वागलीस. मान खाली घालून मुरकतेस काय ? हसतेस काय ?
आईच्या लोभीपणाचा अव्हेर करून वेशाचे नियम तोडून तू फक्त रतिसुखाचा विचार करावास, हे बरे नाही. आणि सरळ याराच्या घरी जाऊन रंगेल कामोत्सवात हरखून जावे हे तर फारच वाईट.
अग, लाजू नकोस. आणा काय घेतेस ? गणिकांच्या विपरीत असे वागून तू सर्व झुल्यांना १६ पायतळी घालतेस. आता तू जा. काकूची समजूत मी काढीन. काय, पुन्हा प्रणाम करतेस ? पुन्हा आशीर्वाद घे.
" जे तुझ्या आश्रयाने सद्गुण झाले, त्या गुणांचे कौतुक कशाला ? सर्वांचे डोळे दिपवणारे यौवन मात्र स्थिर असो." चला, ती गेली. आपणही जावे. (परिक्रमा)
मागेमागे येणाऱ्या सेविकांची पर्वा न करता वाघापासून दूर पळणाऱ्या हरिणीप्रमाणे चंचल झालेली ही कोण ? अरे, ही तर विष्णुदत्तेची मुलगी माधवसेना. मातेच्या द्रव्यलोभामुळे नावडत्याशी पहूड स्वीकारावा लागतो, ते दुःख दिसतेच आहे.
मुख म्लान आहे पण क्लान्त नाही. वेणीही विस्कटलेली नाही. केसात माळलेली
