पान:पाश्र्चात्य पुरुषश्रेष्ठ.pdf/१२६

पुरुषश्रेष्ठ

१२२

 

---

असल्या आकस्मिक रीतीनें झालेले नसून, आपलें गांव सोडून तो बुद्धिपुरस्सरपणें तेथें गेला होता. त्यांचें म्हणणें कीं, जिनोआ शहरी असतां त्याला भूगोल-विषयक ज्ञानाची व देशपर्यटनाची फार हौस उत्पन्न झाली होती. आणि तेव्हांच्या काळीं आफ्रिकेचा पश्चिम- किनारा शोधून काढणें, हिंदुस्थानास मार्ग शोधून काढणें, ज्या कांहीं खळबळी समुद्रकांठच्या लोकांत चालू होत्या त्यांत त्याचें मन गर्क झालेलें असे. त्याच्या स्वतःच्या म्हणून ज्या कांहीं कल्पना होत्या त्या तपासून पहावयास व जमल्यास त्या अमलांत आणण्याची संधि साधावयास मुद्दाम घरून उठून तो पोर्तुगाल देशांत गेला. त्यानें पुढें जें कांहीं महत्कार्य केलें त्याच्याशीं ही कल्पना चांगली जुळत असल्यामुळे हीच बरोबर असावी व हा वेळपर्यंत तो म्हणजे एक नुसता भटक्या मारणारा चांच्याच नसावा असें मानण्याकडे आपला कल होतो. पण तेवढ्यामुळे म्हणजे संगतवारपणामुळे हाच इतिहास खरा आहे असें निश्चित म्हणतां यावयाचें नाहीं. दर्याचं व खुष्कीचें चांगलें ज्ञान असल्याशिवाय माणूस चांचेपणा तरी कसा करील? शिवाय तेव्हां चांचेगिरींत कांहीं लाज अशी उरलीच नव्हती, अथवा उत्पन्नच झाली नव्हती. पोर्तुगाल देशांत आल्यानंतरच तेथील भूगोल- शोधविषयक चळवळी ऐकून त्याचें लक्ष त्याजकडे जोरानें वेधलें असेल. हा वेळपर्यंत तो तरी वयाने लहानच होता व आपले सर्व जीवित चाचेगिरी करीतच दवडावयाचें असाही कांहीं त्याचा निश्चय झाला होता असें नाहीं. कसेंही असो. आगंतुकरीत्या तो पोर्तुगाल देश आला असला तरी त्याला पुढे आनंदच वाटला असला पाहिजे व आपण होऊन तो आला असल्यास आपण एका फार चांगल्या राजाच्या राज्यांत येऊन दाखल झालों आहों असा त्यास अनुभव आला असेल. हा आनंद त्याला कां झाला व अनुकूल अनुभव कां आला त्याचें ज्ञान होण्यास पुढें वाचण्याची जरुरी आहे.