पान:पुराणनिरीक्षण-पूर्वार्ध.pdf/५९

४४ पुराण निरीक्षण. कथं पाद्मे महाकल्पेऽभवत्पद्ममयं जगत् । जलार्णवगतस्येह नाभौ जातं जलोद्भवम् ॥२-३॥ या पुराणांतील सृष्टिखंडांत याविषयीं अशी माहिती आहे कीं:- पाद्मं तत्पंचपंचाशत्सहस्राणीह पठ्यते । पंचभिः पर्वभिः प्रोक्तं संक्षेपाव्यासकारणात् || पौष्करं प्रथमं पर्व यत्रोत्पन्नः स्वयं विराट् | द्वितीयं तीर्थपर्व स्यात् सर्वग्रहगणाश्रयम् || तृतीयपर्वग्रहणे राजान्ता भूरिदक्षिणाः । वंशानुचरितं चैव चतुर्थे परिकीर्तितम् । पंचमे मोक्षतत्त्वं च सर्वज्ञत्वं निगद्यते । सृष्टिखंड, १-५४-२६. यावरून एके काळी यांत पांच पर्वे व ५५ हजार श्लोक होते हैं कळून येईल. पर्वाची नांवें ( १ ) पौष्करपर्व, ( २ ) तीर्थपर्व, ( ३ ) राजपर्व १ ( ४ ) वंशानुचरितपर्व, ( ५ ) मोक्षपर्व. सृष्टिखंडांत याप्रमाणें पर्वविभाग सांगितलेला असूनही, दक्षिणेस प्रचलित असलेल्या पद्मपुराणाच्या उत्तरखंडांत खंडात्मक विभाग सांगितलेले आहेत:- प्रथमं सृष्टिखंडं च द्वितीयं भूमिखंडकम् । पातालं च तृतीयं स्यात् चतुर्थ पुष्करं तथा ॥ उत्तरं पंचमं प्रोक्तं खंडान्यनुक्रमेण वै । एतत्पाद्मपुराणं तु व्यासेन च महात्मना । कृतं लोकहितार्थाय ब्राह्मणश्रेयसे तथा ॥ अ० १, ६६-६८. सृष्टिखंड, भूमिखंड, पातालखंड, पुष्करखंड व उत्तरखंड, असे पांच खंड यांत सांगितलेले आहेत. प्रचलित पद्मपुराणांत पुष्कर-