नीट झाडलोटसुद्धा करणे कठीण होते. मालक नेहमी दिवाणखान्यात
बसलेला असे. तो फारसा कधी बाहेर पडत नसे. दिवाणखान्याच्या
खिडक्या नेहमी बंद असत. दारे बंद असत. दिवसाही तेथे दिवे असत. त्या
मालकाचे नाव माधव.
मांधव मोठा विचित्र मनुष्य होता. त्याचे वय पंचवीस-तीस असेल.
लोक त्याला सर्वज्ञ माधव असे म्हणत. लोक त्याला भीत. त्याला आदरीत.
कधी साठी- साहासी जर तो बाहेर पडला, तर त्याच्या पायां पडण्यासाठी
झुंडीच्या झुंडी जमत. तो मग वैतागाने पळत सुटे. लोकांना शिव्या देई.
माधवाने लग्न वगैरे केले नाही. विद्येशी त्याने लग्न लाविले होते. सर्व
प्रकारचे ज्ञान आपल्याला हवे असे त्याला वाटे. सर्व शाखांचा त्याने
अभ्यास केला होता. त्याच्या दिवाणखान्यात सर्व ज्ञान-विद्यांची पुस्तके
आहेत. तेथे पृथ्वीचा नकाशा आहे. तान्यांचेही नकाशे आहेत. तेथे
प्रयोगालयातील उपकरणे आहेत. तेथे सारे आहे.
माधवाने तत्त्वज्ञानाचा अभ्यास केला होता, कायद्यांचा अभ्यास
केला होता; त्याने सृष्टिशास्त्र व रसायनशास्त्र ह्यांचा अभ्यास केला होता.
भूगर्भशास्त्र, वनस्पतिशास्त्र, ज्योतिषशास्त्र सर्वांचा अभ्यास केला होता.
भूगोल व खगोल दोन्हीचा त्याने अभ्यास केला होता. एवढेच नव्हे, तर
भूतविद्या, प्रेत विद्या, पिशाच्चविद्या ह्यांचाही त्याचा गाढ व्यासंग होता.
मंत्रतंत्रांत तो प्रवीण होता. आयुर्वेद व आधुनिक औषधिविज्ञान ह्यांतही
तो पारंगत होता. त्याला अमुक एक माहीत नाही, अमुक एक येत नाही
असे नव्हते. वाङ्मय, कला, शास्त्रे सर्वांत त्याची बुद्धी चाले.
माधव रात्रंदिवस वाचीत बसे. रात्रंदिवस अनंत ज्ञानाची उपासना.
बाहेर लक्ष जाईल म्हणून तो खिडक्या, दारे उघड़ीत नसे. त्याच्या अंगाला
वारा कधी लागला नाही, सूर्यकिरणांनी स्पर्श केला नाही. किती तरी
दिवसांत त्याने फुले पाहिली नाहीत, पाखरे पाहिली नाहीत; तारे पाहिले
नाहीत, नद्या पाहिल्या नाहीत. पुस्तकांतील फुले, फुलपाखरे तो पाही.
नकाशात तो तारे पाही; नकाशात नद्या पाही. सारे ब्रह्मांड त्या
दिवाणखान्यातील पुस्तकात व नकाशात होते.
सर्वज्ञ माधव * ५७
