पान:भाषाशास्त्र.pdf/१६

सामान्यविवेचन व दिग्दर्शन.

३  तसेच, पाश्चात्य राष्ट्रांनी ह्या बाबतीत कोणती चळवळ सुरू केली; त्यांत त्यांस कितपत यश आलें; त्यांनी प्रथमतः भाषेनें वर्गीकरण कसें केलें ; भाषेच्या संबंधानें त्यांच्या कशा प्रकारच्या कल्पना होत्या; मायभाषेविषय भिभिन्न राष्ट्रांचें कसें मत असे; हल्लीं त्यांत कोणता फेरफार झाला आहे; तो होण्यास कोणती कारणे उद्भवली; अनेक भाषांतील शब्दांचें साम्य आणि त्यांचें व्याकरण, यासंबंधानें विचार करितां मायभाषेचे श्रेष्ठत्व कोणत्या भाषेकडे येते; इत्यादि गोष्टींचे तपशिलवार विवेचन ह्या भाषाशास्त्रांतच होणें अगदी जरूरीचे आहे.
 विषयमहात्म्य, अर्थात्, अशा प्रकारचे व्यापक निरूपण करण्याचा, सर्व भाषांत चांगलेच प्राविण्य पाहिजे आहे. इतकेंच नव्हें तर, अनेक विषय- पारंगता, आकलनशक्ति, विद्वत्ता, प्रागल्भ्य, समीकरण- सामर्थ्य, आणि आन्त्रक्षिका विद्येचे सूक्ष्मावलोकन, वगैरे नानाविध गुणांची देखील निःसंशय गोठीच आवश्यकता आहे; आणि हे गुण नसतील तर, अशा प्रकारचें विवेचन होणे देखील अगदीच शक्य नाहीं.
,  तेव्हां असें असर्ता, व अवश्य तो एकही गुण माझ्यांत वास करीत नाहीं हें मजला माहीत शौहरचा बोजा असून देखील, हा सांप्रतचा केवळ माझ्या शक्तीबाहेरचा बोजा, मी व अंगीकृत सेवेचा आपल्या शिरावर घेतला आहे.
 तथापि, वाचकांच्या मनाची उदारता, त्यांची सहानु- भति. त्यांची स्वभावज अनुकंपा, आणि त्यांचा अनुग्रह,