पान:भाषाशास्त्र.pdf/८३

भाषाशास्त्र. ज्या पूर्वमीमांसेंत शब्दाविषयों फार महत्वाची चर्चा के- ली आहे, आणि जींत शब्दाचा अर्थ नित्य असल्याबद्दलचें केवळ अमूल्यच प्रतिपादन आहे, तत्संबंधी पाश्चात्य पंडित • मॉक्समूलर असे लिहितो कीं, 65 To me, Mimansaka discussions (re extremely at- tractive, and for accuracy of reasoning, they have no equal uny where. " (Sd.) F. Max. Muller. M. A. Chatean Mollens. Morges, Switzerland. 21st June 1877. ची व्याख्या. सदरहू अवतरणांतील इतालिक वर्ण आमचे आहेत. ( ग्रंथकर्ता.) असो. शब्दांचें विवेचन, त्यांच्या अर्थाची मीमांसा, पतंजलिकृत महा- व त्यांच्या सामर्थ्याचा ऊहापोह, इ- भाग्यांत केलेली शब्दां- त्यादिविषयों पतंजलीच्या महाभा- व्यांत देखील बरीच चर्चा केलेली आढळते. आणि त्यावरून असे दिसून येतें कीं, शब्द म्ह- णजे केवळ द्रव्य नव्हें, किंवा किया नव्हे; गुण नव्हे, अथवा आकृति नव्हे. तर, ज्याच्या योगाने ह्या सर्वांचा, किंबहुना, प्रत्येक पदार्थ, वस्तु, संज्ञा, विकार, स्थिति, अगर मनोवृत्तीचा बोध होतो, तोच शब्द होय. अर्थात्, ज्या ध्वनीमुळे वरील सर्व गोष्टी व्यक्त होऊन, त्यांचा आपल्याला प्रत्यय येतो, तो ध्वनीच शब्द होय, असेही म्हणण्यास हरकत नाहीं. ह्यासंबंधानें भाष्यकार पतंजलीचे प्रतिपादन विशेष महत्वाचे दिसतें. सबब, ते येथे थोडक्यांस देतों. भाष्यकार म्हणतात:- १ पतंजलीचा काल इ. स. पूर्वी ४३ वर्षे असल्याचे कळन येत. --