करण्याच्या कामांत त्यांच्याहीवर ताण करावयाची!
रंगभूमीवरून आंत जाईपर्यंत यांचे ओरडणे आणि
थयथयाट सारखा चाले त्यामुळे प्रेक्षकांच्या कानठाळ्या
बसन जात, व भीतीने पोरासोरांची तर पांचावरच
धारण बसे. राक्षसांच्या या धागडधिंग्यावरून पौराणिक
नाटकास कोणी ' अलाला ' व कोणी ' तागडथोम' *
नाटके ह्मणूं लागले. असो; तर याप्रमाणे राक्षसांची
कामें जरी सरसकट दांडगेपणाची होत, तरी त्यांत
तरवार फिरवितां येण्याची अत्यंत आवश्यकता असल्या-
मुळे कित्येक इसम तरवारीचे हात फारच सुरेख करीत
असत; व हे हात पाहण्याकरितांच कित्येक युरोपियन
लोकही ती नाटके पहाण्यास मुद्दाम जात. सांगलीकर
नाटक मंडळींत तात्या नातू, आळतेकर कंपनीत रघु-
नाथ गोळे व वासुदेव दाते, पुणेकर मंडळींत रावजी
पोवार यांची तरवार फिरविण्याबद्दल फार ख्याती सांगतात.
की, 'अजून आवाज कमी पडतो.' पुन्हां तो इसम मोठ्यार्ने
ओरडला, व पुन्हां मास्तरांनी ' अजून कमीच पडतो' ह्मणून
सांगितले. याप्रमाणे त्या इसमानें बेंबीच्या देठापासून ओरडावें
व तालीममास्तरांनी 'अजून कमी पडतो' ह्मणून ह्मणावें. असा
प्रकार काही वेळ चालून त्या इसमाच्या आवाजाच्या चिंबोळ्या
होऊन त्याला जेव्हां बोलतां येईना तेव्हां तालीम परी करून
गुरुशिण्यांची ही जोडी घराकडे वळली.
* ' तागडथोम' हे शब्द राक्षस बाहेर आला ह्मणजे झांज
वाजवून सूत्रधार ह्मणत असे.
