पान:मराठी शब्दांचे उद्घाटन.djvu/50

या पानाचे मुद्रितशोधन झालेले आहे



४८     मराठी शब्दांचे उद्घाटन.

विपर्यास एका उत्कृष्ट इंगजी म्हणीची आठवण करून देतो. " He who will not be guided by the rudder must be guided by the rock," सुकाणुंं आणि खडक ह्यांचा जो संबंध आहे तोच उपदेश आणि ठोकर ह्यांचा आहे. शहाण्या माणसाने केलेला उपदेश न जुमानला असतां ठोकर बसावयाचीच !

 १७. राष्टाण.-हा शब्द रासस्थान ह्या संस्कृत शब्दापासून झाला आहे. रासनाहाणी ज्या पुरुषाने पाहिली आहेत त्याला राष्टाण शब्दाच्या हल्लींच्या अर्थामध्ये कांहीं अतिशयोक्ति आहे असे वाटणार नाहीं. बायकांचे मानपानाकरितां चरफडणे, मुलांची धांदल, पोरीचा गोंधळ, चिलीपिलीचे ओरडणे आणि ओरडणे आणि खिदळणे, उखाण्याचा भडिमार, पाणक्यांचा खडखडाट, कासारांची बुलबुल, आणि मोलकरणींचा कुलकुलाट, वगैरे प्रकार ज्याने आपल्या डोळ्याने अवलोकिले आहेत, त्यास राष्टण ह्याचा अर्थ गोंधळ, पसारा, असा होणे, हे अगदीं साहजिकच वाटेल.

 १८. अस्रायफट -अस्त्रायफट म्हणजे विधवा ! संध्येमध्ये अस्त्रायफट हे पद उच्चारून आपण टाळी वाजवितों, अस्त्रा ह्या शब्दाचे वस्त्रा ह्या शब्दाशी सादृश्य, फट शब्दाचा उच्चार, त्याच्या बरोबर होणाऱ्या टाळीचा आवाज, हीं वस्त्रा व चामड्यावर चटक फटक असा त्याचा आवाज ह्यांचे स्मरण करून देतात. त्यावरून अस्त्रायफट हा शब्द अनेकविध साहर्चानें क्षौरिकाच्या पुढे बसलेल्या विधवेचा वाचक झाला. हा शब्द मनुष्याचे, क्रौर्य, निर्लज्जपणा, आणि पाषाणहृदयता, ह्यांचे उत्कृष्ट निदर्शक आहे.

 १९. हेपलणे.-हेपलणे हा शब्द अति ग्राम्य अर्थाने योजला