पान:मराठी शब्दांचे उद्घाटन.djvu/76

या पानाचे मुद्रितशोधन झालेले आहे



७४     मराठी शब्दांचे उद्घाटन.

व संस्कृत ह्या चारी भाषांना समान असे जे शब्द आहेत, त्यांची संख्या झेंद व संस्कृत ह्या दोन भाषांना समान असलेल्या शब्दांच्या संख्येपेक्षा लहान आहे. आणि असे असणे हे साहजिकच आहे. कारण, वायव्यगामिनी शाखेचा व आग्नेयोगामिनी शाखेचा संबंध एकमेकींशीं कमी काळ म्हणजे मध्य एशियांत त्यांचे वास्तव्य असे तोंपर्यंतच असल्या कारणाने त्यांच्यामध्ये समान शब्दांची संख्या कमी असावयाची. व आग्नेयीगामी आर्यांचा संबंध एकमेकांशीं अधिक काळपर्यंत म्हणजे मध्य एशियांत असतांना व इराण आणि अफगाणिस्तानांत असतांनाही असल्यामुळे व भाषेमध्ये नवीन नवीन आचारविचारांचे वाचक शब्द उत्पन्न होत असल्यामुळे त्या लोकांच्या पोटशाखा झाल्या, तेव्हां त्यांच्यामध्ये समान अशा शब्दांची संख्या अधिक असणारच. झेंद आणि संस्कृत ह्या भाषांत समान असलेल्या शब्दांची संख्या पाहिली असतां वरील सिद्धांताची सत्यता स्पष्ट कळून येण्याजोगी आहे. ग्रीक, ल्याटिन् , संस्कृत व झेद ह्या चार भाषांत कोणचे शब्द समान आहेत ते वर सांगितले आहेत. आतां ह्या शब्दांखेरीज जे दुसरे कांहीं शब्द झेद व संस्कृत ह्यांत समान आहेत ते येणेप्रमाणे. पुत्र, मित्र, स्वसृ ( बहीण ) वगैरे अत्यंत जवळची नाती दाखविणारे शब्द ; साठ, सत्तर, ऐंशी, नव्वद, हजार, निमा वगैरे हरहमेश लागणारे संख्यावाचक शब्द; उंट, कासव, कृमि, खर ( गाढव ), गाय, मासा, माशी, मेंढा वगैरे मनुष्यास उपयोगी पडणारे किंवा लवकर माणसाळणारे प्राणी किंवा पृथ्वीवर प्राचुर्याने आढळणारे प्राणी, ह्यांचे वाचक शब्द ; अंगठा, मूठ, श्रवण, स्तन, अश्रु, हाड, गंध, हात, घाम, चक्षु, जिव्हा, तनु, तृष्णा, पार्ष्णि ( टांच ), मेंदु, पाठ, वगैरे शरीराचे महत्वाचे