करी. इतक्यांत दरवेशी एखाद दुसरा सिंहाचा बच्चा, व थट्टी कामदार
एखादा माजलेला पोळ राजापुढें नाचत बागडत आणीत. नंतर हंस, चाष,
मत्स्य, यांचे शुभशकुन घेत घेत व दरवाजावरील तोरणाकडे पहात पहात
वाड्यापाठीमागील अश्वत्थ, औदुंबर वगैरे शुभवृक्ष व पारिजातकादि पुष्पवृक्ष
यांच्या छायेखालून राजा जाई. शेवर्टी दक्षिणावर्त शंखांतल्या तीर्थांचा नेत्रांना
स्पर्श करून व वेळूच्या लंबायमान दांडयाच्या अग्रावर लटकत व फडफडत
असलेल्या जरिपटक्याकडे सकौतुक दृष्टिक्षेप चढवून, राजा नाडो परीक्षणार्थ
आपला हात राजवैद्यापुढे करो. सवेंच एक ब्राह्मण एका हातांत तेलानें भर-
लेली रुप्याची परात, व एका हातांत तुपानें भरलेली सोन्याची परात राजा-
पुढे आणी त्यांत मुखाचें प्रतिबिंब पाहून व अष्टोदशें मंगलांचा शुभशकुन
घेऊन राजा स्नानोपहारादि सेवन केल्यावर सभामंडपांत प्रवेश करी. सभा-
भंडपाला ऊर्फ दरबाराला मवगजी असें नांव असे. या नवगजीत राजे, उप-
राजे, संस्थानिक, परराष्ट्रीय वकील व सरदार आधींच येऊन हजर असत.
पंडित, कवि, शास्त्री, वैदिक इत्यादि सरस्वती पुत्रांचाहि समुदाय राजदर्श-
नाची उत्कंठने वाट पहात असे. नंतर भालदारांच्या ललकायत व जन-
संमदांतून वाट काढीत येणाया चोपदारांच्या ठणकाऱ्यांत महाराज हातांतील
तरवारांचे अग्र जमिनीला टेंकीत टेंकीत ( कारण शहाजी महाराजांचें वय
ह्या काली साठीच्या पुढे गेलें होतें. ) सभास्थानांत गंभीर रुबाबानें प्रवेश
करून सिंहासनारूढ होत. हा प्रातःकालीन कार्यक्रम झाला. भोजनोत्तर
दोन प्रहरानंतरहि कर्धी कर्धी स्वारी शिकार नसल्यास पंडित व कारभारी
यांच्या सभेत बसून सायंकाल पावेतों राजकारण, ब्रह्मचर्चा, काव्यविनोद,
दानधर्म, पंगुपरामर्ष, न्यायमनसुबा, जेठीमल्ल युद्धे इत्यादि लघु किंवा जड
•व्यवहारांत महाराज गुंतलेले असत. सायंकर्म आटोपल्यावर उपहारोत्तर खल-
बतखान्यांत शेलक्या मुत्सद्यांच्या समवेत गुप्त कारवाई चाले, " अशी हो
शहाजी महाराजांची दिनचर्या जयरामानें वर्णन केलेली आहे, व त्यावरून
शहाजीच्य ऐश्वर्याची पुष्कळच कल्पना होण्याजोगी आहे.
शहाजी राजा हा स्वतः विद्वान् असून त्याला संस्कृत प्राकृत व इतरही
अनेक भाषांचे ज्ञान होतें; व शहाजीनें जयराम कवीला " शतचंद्रं नभस्तलं "
