हे पान प्रमाणित केलेले आहे.
( ११९ )



लोकांना राहण्याकरितां बांधिल्या होत्या. त्यांना त्या खोल्यांत जाण्यास त्याच अंगणांतून वाट केली होती. या तीन बाजूंपैकी फक्त दोन बाजू केवळ कैदी लोक राहण्यास लागत व तिसरी कारखान्याकडे आडून जात असे. हल्ली इंजिनियर खात्याचा बंगला ज्या जागेंत आहे, त्याच जागीं हा तुरुंग बांधलेला होता.

 या तुरुंगांत खून, चांचेपणा, रस्तेलूट असले मोठमोठे गुन्हे करणारे लोक आणून ठेवलेले असत तरी ते अगदीं ठोंबे नसून शिक्षण देण्यालायक असत, असें सुपरिंटेंडंटसाहेब यांजकडून वेळेवेळीं आलेल्या रिपोर्टावरून दिसतें. यापैकी प्रत्येकाला रोज दीड आणा भत्ता मिळे. सकाळचे आठपासून सायंकाळचे चारपावेतो त्यांना कामास सारखे जुंपलेलें असे. बहुतेक नित्य त्यांस सायंकाळचे सहा वाजले कीं कोंडवाडयाप्रमाणे कोंडून घालीत. तथापि रात्री सरासरी आठ किंवा नऊ वाजेपर्यंत त्यास दिवा मिळत असे. ह्या निवांत वेळीं त्यांपैकीं बहुतेक जण कांहींना कांहींतरी काम करीत बसत असत. दिवसा जेवणाकरितां सुटी झाल्यापासून पुन्हा जुंपी होईपर्यंतचे वेळांत