मस्तकावर पंचगंगा उगमाची साक्ष देणारे पांच जलपूरित रुद्राक्षाकृति खळगे धारण करून येथें वास केला. हें देऊळ या पंचनद्यांच्या उत्पतिस्थानाचें महाबळ राक्षसाच्या वरदानाप्रमाणें स्मारक म्हणून केलेलें आहे. तसेंच फक्त कृष्णादि पंचनद्यांचें महाबळेश्वर देवळाच्या वरील चढावावर एक देऊळ आहे. त्यांतही उगमाच्या निरनिराळ्या ओऱ्या बांधून काढून गायमुखाने सर्व नद्यांचें पाणी कुंडांत सोडिलें आहे. तिसरी गोष्ट उगमाचीं स्थलें महाबळेश्वर डोंगराखालील निरनिराळ्या खो-यांतून उत्पन्न झालेल्या प्रवाहांच्या मुळांशीही मानण्याची लोकांत प्रवृत्ति आहे.
जेथे ब्रम्हदेवांनी यज्ञ आरंभून कलह उत्पन्न केला व एकमेकांवर शापांचे भडिमार करून घेउन सर्व देव जलरूप बनले तें यज्ञाचे ठिकाण महाबळेश्वर गांवच्या लगतच उच्चस्थानी अरण्यांत आहे.
देवांनीं याच स्थळीं महाबळ व अतिबळ या दैत्यांबरोबर तुमुल युद्ध करून त्यांचा नाश केला पण स्वत: त्यांच्या वचनांत सांपडले हीही हलकीसालकी गोष्ट झाली नाहीं, हें वरील हकीकतीवरून
