पान:वाहत्या वाऱ्यासंगे.pdf/१९

 प्राध्यापक , वकील , दुकानदार शिक्षक चपराशी डांक्टर्स, विद्यार्थी, गृहिणी कलापथकाच्या रंगमंचावर काम करीत. जातपात पाळू नका , सर्वधर्मसमभाव पाळावा . आपण सारे भारतीय आहोत वगैर घोषणा किती अर्थपूर्ण ! आम्ही सर्वजण हे सारे शब्द नकळत आपोआप जगत होतो. रामदासाची भूमिका अमर हबीब करत असे. तर शास्त्रीबुवांचा ताठा जगन्नाथ जोगी उभा करीत असे. जोशी गुरुजी ढोलकीवर थाप मारीत नि सर्वांच्या अंगावर रोमांच उभे रहात. दवाखान्यातील शस्त्रक्रिया विभागात काम करणारे महिंद्रकर व्हायोलीन वाजवात. खाेगरेगुरुजी नाहीतर शेषरावांची बोटे वाजाच्या पेटीवर फिरु लागली की तो चौकोनी लाकडी ठोकळा फुलांच्या डहाळीसारखा मस्त झुलू लागे. दरवळू लागे. सगळे एकमेकांच्या डब्यातले खात . दुपारी चार वाजता ट्रकमधून धावतपळत दूSSSर वर परभणी . नाहीतर सेलू, गेवराई, जिंतूर वा हिंगोली अशा ठिकाणी पाेचायचे. रात्रभर कार्यक्रम करायचा. अंबाजोगाईला पोचेपर्यंत पहाट व्हायची. दोन तासात जो तो कामावर हजर. ही सारी धडपड पैशाची अपेक्षाही न करता केवळ 'स्वान्तः सुखाय.' सेवादलाचे स्पिरिट आपोआप सर्वांच्यात घर करी. पहिल्या वर्षी कलापथकात काम करणाऱ्या कलाकारांची मुले आता शाळाकॉलेजात आहेत. त्यांची सतत तक्रार असते . आम्हाला जो आनंद मिळाला तो आमच्या लेकरांना मिळत नाही. कलापथक पुन्हा सुरू करा.
 या कलापथकाने आमच्या स्वप्नांना पाय दिले. सेवादल ,अण्णा गुरुजी यांनी जे विचार दिले . त्यांची प्रयोगशाळा म्हणून 'मानवलोक' चा प्रयोग १९८२ साली सुरू केला . कलापथकातून , शेकडोंच्या प्रयत्नातून जमलेल्या पैशातून १२५ वाय ८० चा एक जमिनीचा तुकडा खरीदला. त्यावर हा नवा संसार थाटला. या प्रयोगाचे साथीदार सारे सेवादल सैनिकच .
 सेवादलाने श्रमाची प्रतिष्ठा, शक्ती मनावर कोरली, लहानपणी अनुभवलेले वाडजईच्या किंवा मोराण्याच्या सेवापथकाचे क्षण आजही आठवणीत आहेत . कुदळ, फावडी, घमेली घेऊन काम करणारे सैनिक गावातली माणसेही सहभागी होत . दोनचार कुदळी मारून नि एखाद दुसरे टोपले भरून रेशमी तळव्यांवर फोड येत . पण आपलच खरखरीत हात न्याहाळताना काही वेगळेच वाटे.
  तुझ्या कामामधून, तुझ्या घामामधून
  उद्या पिकंल सोन्याचं रान ...
  किंवा
  एक तास, एक तास, या देशाला एक तास ...
 यासारखी गाणी सेवादल मैनिक गात तेव्हा तो आवाज केवळ ओठातून निघायचा नाही . तो जणू धमन्यातून. आतल्या मनातून निघत असे. आदरणीय एम एम जोशी

॥ १४ ॥ वाहत्या वाऱ्यासंगे ....