पान:शब्द सोन्याचा पिंपळ (Shabda Sonyacha Pimpal).pdf/186

हे पान प्रमाणित केलेले आहे.

लँग्वेज लॅब, कॉम्प्युटर लॅब, इंटरनेट कॅफे, कम्युनिकेशन सेंटर्स घेऊ लागली आहेत. मुद्रित ज्ञानसामग्रीची जागा पेनड्राइव्ह, सी.डी. डि.व्ही.डी. मोबाईल अॅप्स, किंडल्स, रेकॉर्डर, कॅमेरे, मोबाईल्सनी घेतली आहे. मुद्रित वाचन मागे पडून दृक-श्राव्य वाचन त्याची जागा घेत आहे. त्यामुळे ग्रंथालय साधने, कार्यपद्धती, संग्रहण, प्रेषण व्यवहारही मूलतः बदलून गेले आहे. पण या बदलांची दखल जितक्या गती व तत्परतेने सार्वजनिक ग्रंथालयांनी घेणे गरजेचे होते, तितकी गतीशीलता व परिवर्तनाच्या पाऊलखुणा आढळून येत नाहीत.
 गुगल, याहू, मायक्रोसॉफ्ट सारखी सर्च इंजिन्स, ई-कोश, विकिपीडिया, क्लिप्स, लिंक्स, वेबसाईटस्, इमेजिस, ऑडिओज, व्हिडिओज, नकाशे, आलेख, ऑनलाईन, ऑफलाईन सॉफ्टवेअर्स, उपग्रहीय चल परिवर्तित चित्रण (२४x७) यामुळे एका अर्थाने मुद्रित सार्वजनिक ग्रंथालयाचे जुने रूप इतिहासजमा झाल्यासारखे आहे. आता गरज कायाकल्पाची आहे. हे खरे आहे की वेब साहित्य व संदर्भ शैक्षणिक संशोधनासंदर्भात शुद्धता व अधिकृततेच्या पातळीवर विश्वासार्ह नाहीत. परंतु त्यांची अद्यतनता वाचकास भुरळ पाडणारी खचितच आहे. शिवाय ती एकाच वेळी विविध ज्ञानविज्ञान शाखांचे संदर्भ जितक्या गती व तत्परतेने देते, ती वेळ, श्रम वाचवणारी आहे. लिहिण्यापेक्षा तायर मुद्रित संदर्भ व हवे तेवढेच घेण्याची सोयही वाचकास मुद्रिताकडून अंकीय (Digities) ज्ञानस्त्रोतांकडे झपाट्याने नेत आहे. नवे आभासी (Vertual) तंत्ररूप तर आणखीनच विलोभनीय बनत आहे. विद्यार्थी वेब साहित्य व साधनांचा वापर ज्ञानाच्या उपयोगाच्या प्राथमिक पातळीवरच करू लागल्याने (व्हिडिओ गेम्स, वॉइस रेकॉर्डिंग, वाईस सर्च इ.) उपजत टंकन साक्षर पिढी (Digital Native) हे वर्तमान ग्रंथालयांपुढील आव्हान आहे. कारण त्यांच्या विश्वांच्या व तंत्रांच्या गरजा भागविण्याची साधने व सुविधा वर्तमान ग्रंथालयांकडे नाहीत. विद्यापीठे, संशोधन केंद्रे, महाविद्यालय यांची ग्रंथालये अद्यतन होत यास अपवाद बनत चालली आहेत.

 एक साधी गोष्ट आहे की पूर्वी जिज्ञासू वाचकाच्या तुलनेने वर्तमान वाचक कमी जिज्ञासू आहे. कारण इच्छा असो, नसो त्याला किती तरी गोष्टींचे ज्ञान माहितीच्या विस्फोटीय पर्यावरणात आपसूकच होते आहे. शिवाय वर्तमान वाचकास ग्रंथालय नावाची व्यवस्था सातही दिवस चोवीस तास सक्रीय हवी आहे. त्याचे घड्याळ व परिपाठ आठ तासाचा न राहता

शब्द सोन्याचा पिंपळ/१८५