तात कीं, वसाहती ह्या लहान मुलांप्रमाणे आहेत. लहा-
नपणी आई मुलांवर देखरेख ठेविते, त्यांचे संरक्षण
करिते, आणि त्यांना शिक्षण देऊन चांगल्या मार्गास
लाविते. परंतु मुले जसजशी मोठी होत जातात, तसतशीं
ती स्वतःचें संरक्षण करावयास शिकतात; आणि जरी ती
परस्परांशी भांडत नसली, तरी देखील कांही काळानें
त्यांच्या परस्परांमध्ये व आईमध्ये नात्याचा संबंध फारसा
राहत नाहीं; राहिलाच तर फारच सूक्ष्म राहतो.
आतां मूळ देश व त्यांच्या वसाहती ह्यांजमधील
संबंध ध्यानांत आणण्यास वरील दोन सादृश्यांपैकी एकहि
प्रस्तुत काळीं लागू पडतेंसें वाटत नाहीं. वृक्षांच्या साह-
श्यावरून असे दिसतें कीं, त्याला प्रारंभी जे फळ आले,
तसली फळें प्रतिवर्षी उत्पन्न करण्याची शक्ति निदान
कांही वर्षे तरी त्या वृक्षाच्या खोडाच्या आंगी आहे;
व ह्या प्रतिवर्षी उत्पन्न होणाऱ्या फळांच्या आंगींहि
आणखी नवीन फळें उत्पन्न करण्याचे सामर्थ्य आहेच.
भृमंडळाच्या पृष्ठभागावर अनेक वसाहती करण्यासारखी
जागा जोपर्यंत शिल्लक होती, तोपर्यंत हे सादृश्य फार
चांगलें लागू पडले असते; परंतु युरोपियन लोकांना वसा-
हती करितां येण्यासारखा सूमंडळाचा बहुतेक सर्व पृष्ठ-
भाग त्यांनीं, त्यांच्या वसाहतींनीं, किंवा चिनी लोकां-
सारख्या लोकांनी व्यापून टाकिला आहे, अशी हल्लीं
बची पक्की खातरी आहे; म्हणून प्रस्तुतच्या स्थितीस
