भावार्थ रामायण/बालकाण्ड/अध्याय १२
॥ श्रीएकनाथमहाराजकृत ॥
॥ श्रीभावार्थरामायण ॥
बालकाण्ड
॥ अध्याय बारावा ॥
ताटिका वध
॥ श्रीसद्गुरुरामचंद्राय नमः ॥
हे रामायणी निजकथा । जैं आदरें ऐके श्रोता ।
तैं पापपुण्यांच्या करी घाता । स्वभावता नित्यमुक्त ॥१॥
कथाश्रवणें नित्यमुक्त । हाही नवलाव नव्हे येथ ।
अक्षरीं अक्षर अक्षरार्थ। श्रीरघुनाथकथार्थें ॥२॥
पढतां रघुनाथचरित्र । श्रोते वक्ते नित्य पवित्र ।
धन्य ऎकती त्यांचे श्रोत्र । धन्य वक्त्र वदत्याचें ॥३॥
धन्य धन्य वाल्मीकि मुनी । श्रीरामकथा वदली वाणी ।
कथा त्रैलोक्यपवनी । भवमोचनी चरितार्थ ॥४॥
रामनाम दों अक्षरीं । कुंटिणी वंदिजे सुरवरीं ।
ऐशी कथेची अगाध थोरी । ते कोणें वॆखरीं वानावी ॥५॥
हें असो पूर्वकथासंबंधीं। श्रीरामासी लागे समाधी ।
ते स्वयें वसिष्ठ उद्बोधी । ते कथाविधी अवधारा ॥६॥
श्रीराम जाला सावधान । प्रपंचपरमार्थस्थितीं समान ।
हे वसिष्ठांचे पूर्णपण । श्रीरामीं संपूर्ण बिंबले ॥७॥
सर्वेंद्रियी वित्समाधान । मिथ्या समाधिव्यत्थन ।
कर्म क्रिया ब्रह्मपूर्ण । ऐसा सावधान श्रीराम॥८॥
श्रीराम सावध झाल्यामुळे सर्वांना आनंद :
देखोनि श्रीराम सावधान । विश्वमित्रा आनंद गहन ।
सुखावोनि सुगरण । केली संपूर्ण पुष्पवृष्टि ॥९॥
सुरी दुंदुभी त्राहाटिल्या भेरी । निशाण त्राहाटिलें राजद्वारीं।
गगन गर्जें जयजयकारीं। पूर्ण सुरनरीं आल्हाद ॥१०॥
विश्वामित्राच्या यज्ञार्थ । स्वयें जाइल रघुनाथ ।
वसिष्ठें पाहोनी सुमुहूर्त । आल्हदे दशरथ प्रयाण करवी ॥११॥
करोनियां पुण्याहवाचन । राजा सवें सैन्य दे संपूर्ण ।
तें वसिष्ठें निवरून । रामलक्ष्मण रथारूढ करावी ॥१२॥
श्रीराम रथारूढ होऊन निघाल्यावर राजाची विश्वामित्रांना विनंती :
राजा म्हणे विश्वमित्राप्रती । मीं आत्मा दिधला तुझें हातीं ।
यावरी तूं कृपामूर्ती । जाणसी त्या रीतीं संरक्षीं ॥१३॥
वसिष्ठ म्हणे विश्वामित्रासी । तुज गुरूत्व यावें सुर्यवंशीं ।
धनुविद्या सबीजेंसीं । श्रीरामासी उपदेशीं ॥१४॥
ऐकोनी वसिष्ठचे वचन । विश्वमित्रें केले नमन ।
तूं अंतरात्मा आपण । मनोगत पूर्ण जाणसी माझें ॥१५॥
जाणोनी माझे मनोगता । शिष्य करावें म्हणसी रघुनाथा ।
तुजहीपरता ज्ञाता । आणिक सर्वथा असेना ॥१६॥
आपुलिय सच्छिष्यासी । कोणीं न द्यावें उपदेशासी ।
हें वसिष्ठ साजे तुजपासीं । इतर ऋषींसी अति अभिमान ॥१७॥
श्रीरामांना धनुर्विद्या शिकविण्यासंबंधी वसिष्ठ विश्वमित्रांची एकवाक्यता :
वसिष्ठ म्हणे विश्वामित्रासी । मी तूं नाहीं आम्हां तुम्हांसी ।
यालागीं तूं श्रीरामासी । अवश्य होसी गुरूत्वें गुरू ॥१८॥
दोघां मुनींच्या वचनार्था । ऐकोनि आल्हद रघुनाथा ।
दोहीं मुनींचे निज ऐक्यता । उल्हासें रघुनाथ रथारूढ ॥१९॥
जीवासवें जैसा प्राण । तैसा रामासवें लक्ष्मण् ।
तेणेंही केले रथारोहण । धनुष्यबाणतूणीरेंसी॥२०॥
श्रीरामांच्या प्रयाणसमयी झालेले शुभ शकुन :
श्रीराम करितां प्रयाण । स्वयें पाहे शकुन ।
दोघे द्विज प्रसन्नवदन । फ़ळेंसी पूर्ण भेटले ॥२१॥
पूर्णकलशीं सालंकृता । पुढें भेटल्या पंच योषितों ।
दधि क्षीर नवनीत माथां । गोपवनितों भेटल्या ॥२२॥
अपूर्व अमृत फ़ळे क्षीरघागरी । दध्योदनेंसीं वायन करीं ।
हातीं कुमर कडे नोवरी । पुढे एक नारी भेटली ॥२३॥
सत्य जाती वायस । अपसव्य जाती तास ।
सन्मुख भेटले राजहंस । मुक्ताफ़ळंचे घोंस मुखीं धरूनी ॥२४॥
दक्षिणे जाती मृग कृष्णवर्ण । वामांगगामी मृगी पूर्ण ।
भारद्वाजाचें वाम उड्डाण । नकुळही आपण वामांगी सरके ॥२५॥
वसिष्ठांकडून शकुनांचे विवेचन :
दशरथ जातां बोळ्वून । श्रीरामशकुनांचे शुभ चिन्ह ।
ब्रह्मरूपी वसिष्ठ आपण । मार्गी व्याख्यान करून सांगे ॥२६॥
प्रथम भेटल्या ब्राह्मण । ब्रह्मसृष्टीमाजी जाण ।
जो विजयी होय संपर्ण । सुरासुरगण वंदिती ॥२७॥
पूर्णकलश जैं भेटती । तैं सदा पूर्णत्व मनोरथीं ।
दधी क्षीर भेटलिया नवनीतीं । तैं पुर्ण प्राप्ती ऎश्वर्याची ॥२८॥
सव्य गेलिया वायस । तो सर्वत्र पावे यश ।
अपसव्य गेलिया तास। शुद्ध नि:शेष नासती ॥२९॥
मुक्तघोसीं सन्मुख । हंस भेटलिया देख ।
तो सर्वत्र पावे सुख । स्वप्नीही दु:ख देखेना ॥३०॥
सव्य गेलिया मृगगण । अलभ्य लाभ पावे पूर्ण ।
मृगीचे वामगमन । तें नवनधू आपण माळ घाली ॥३१॥
नकुळ गेलिया वामभागीं । तो विजयी होय रणरंगी ।
शत्रु निर्दाळील वेगीं । यश त्रिजगी न समायें ॥३२॥
डावा गेलिया भारद्वाज । तो करी सिद्ध काज ।
वैरियांसी लावोनि लाज । आनंदाचें भोज नाचवी ॥३३॥
ऐसी सांगता शकुनगती । स्वये संतोषला नृपती ।
विजयी होइल रघुपती । ह निश्चय चित्ती दृढ झाला ॥३४॥
दीड गांव शरयुतीरीं । कामाश्रमाची अति थोरी ।
विश्वामित्रें तेथवरी । रथ चमत्कारीं कुमरेसीं नेला॥३५॥
कामाश्रमात विश्रांति :
कामाश्रमीं श्रीरामवस्ती । तेणें सकळ सिद्धीस जाती ।
हे विश्वामित्राची निजयुक्ती । कार्यसिद्ध्यर्थीं राहविला राम ॥३६॥
श्रीराम आणि लक्ष्मण । निजतेजें विराजमान ।
करीं गोंधागुळित्राण । धनुष्यबाण सन्नद्धे ॥३७॥
काकपक्षशिखधरे । कवची खड्गी महावीर ।
बाळपणीं अति दुर्धर । जेंवी वैश्वानर तेजस्वी ॥३८॥
त्याचें देखोनि स्वरूप । विश्वमित्रा सुख अमूप ।
श्रीराम लावण्याचा दीप । चिस्वरूप सुखकारी ॥३९॥
ऋषि म्हणे तयांपती । येथे बसावे आजिचे रातीं ।
राम म्हणे आज्ञा निश्चितीं । सुखरूपें वस्ती करिते जाले ॥४०॥
सिद्ध मंत्राची विश्वमित्रांकडून प्राप्ती :
विश्वमित्राचे संगतीं । सुखशयनीं कमिली राती ।
उदय होता गभस्ती । ऋषि प्रबोधीं श्रीरामा॥४१॥
विधियुक्त करोनि स्नान । संध्या गायत्री जपावर्तन ।
करूनि विश्वमित्रा नमन । स्वनंदे चरण वंदिल ॥४२॥
देखोनि श्रीरामविनीतता । उल्लास विश्वमित्राचे चित्ता ।
आलिंगोनि श्रीरघुनाथा । कृपेनें बोले तो कृपाळू ॥४३॥
ऎकें बापा रघुनाथा । तुम्हासी सिद्ध मंत्र देइन आतां ।
दोघीं चरणीं ठेविला माथा । सावधानता मंत्रार्थीं ॥४४॥
दृढ बाणल्या मन्त्रार्था । राक्षसभय नुपजे चित्ता ।
श्रम बाधेना सर्वथा । तिन्हीं अवस्था सावधान ॥४५॥
या मंत्रार्थाचिया प्रौढीं । रणांगणीं राक्षसकोडी ।
मारितां न उगे अर्ध घडी । तो मंत्र निरवडी सांगेन ॥४६॥
क्षुधा तृषा निद्रा आळस । बांधू न शके देहकश्य ।
ऐशिया मंत्राचें मंत्ररहस्य । तुम्हांसी मी अवश्य सांगेन ॥४७॥
परम तपाची निवरडीं । जे म्यां जोदिली सिद्धार्थजोडी ।
ते तुज देइन रोकडी । म्हणोनि आलिंगी ॥४८॥
ऐसी कृपा देखोनि पूर्ण । दोघीं धरिले दृढचरण ।
सवंभावे सावधान । सद् गुरूवचनग्रहणार्थीं ॥४९॥
मंत्रसिद्धीचा साक्षात्कार :
मंत्राक्षर पडतां कानीं । सिध्दिपरिपाक अंत:करणीं ।
मंत्रशक्ती लागे चरणीं । मंत्रशिरोमणि श्रीराम ॥५०॥
श्रीराम मंत्रीं मंत्राक्षर । श्रीराम क्षराक्षरातीत पर ।
श्रीराम स्वयें ऒंकार । मंत्रार्थसार श्रीराम ॥५१॥
श्रीराम मंत्राची निजशक्ती । श्रीराम मंत्रची मंत्रमुर्तीं ।
त्यासी मंत्रार्थ बाणला चित्तीं । हें नवल किती सांगावें ॥५२॥
मंत्रीं मंत्रार्थनिजबीज श्रीरामची स्वयें सहज ।
तो वंदोनी सद्गुरूचरणरज । शिष्यत्वाची वोज सेवकत्वें दावी ॥५३॥
सद्गुरूची निजसेवा । तेंचि निजबीज सकळ देवां ।
ते कळलेंसे राघवा । गुरूआज्ञे जीवा विक्रित केलें ॥५४॥
दोघां मंत्रार्थ वाणला पूर्ण । विश्वमित्रा कळली खूण ।
दोघांची पाटी थापटून । सुखसंपन्न स्वये झाला ॥५५॥
शरयूसंगमावर एक रात्र मुक्काम :
रघुनाथासी म्हणे आपण । येथोनि करावे प्रयाण ।
राम म्हणे आज्ञा प्रमाण । रथीं तिधे जण बैसले ॥५६॥
कथाकौतुक मार्गानुक्रम । शरयुतीर मनोरम ।
पुढे भागीरथीसंगम । उत्तमोत्तम देखिला ॥५७॥
मानससरोवरीं जन्मली । यालागीं शरयू नाम पावली ।
अयोध्यानगरीं रूढ झाली । संगमा आली शरयु गंगेच्या ॥५८॥
देखोनि संगमदर्शन । साष्टांग केले नमन ।
स्नान संध्या जप ध्यान । मंत्रावर्तनप्रयोगें ॥५९॥
तये संगमासंगती । राम राहविला एक रातीं ।
प्रभात जालिया परतीराप्रती । जाणें निश्चितीं नेमिलें ॥६०॥
पहाटे नावेतून पैलतीराला जातात :
मग प्रात:काली उठोन । नावेसीं रामलक्ष्मण ।
विश्वमित्र बैसवोनी जाण । घेवोनि आपण परतीरां गेला ॥६१॥
परतीरीचे विधान । केले स्नान संध्या जप ध्यान ।
तीरीं वनाचें विपरीत भान । रघुनंदन स्वयें देखें ॥६२॥
ताटिका राक्षसीच्या भयंकर त्रासाची कल्पना :
उग्र पक्ष्यांची चावटी । क्रूर श्वापदाची दाटी ।
दिवाभीताची घुंघाटी । शिवा भुंकत भयानक ॥६३॥
भृगीझुंगीचे झणत्कार । वनीं वाजत भयंकर ।
राम पुसे हें वन कं घोर । ऋषि प्रत्युत्तर समूळ सांगे ॥६४॥
भयानक भासे वन । तेथें आहे ताटिकाभवन ।
ते राक्षसी अति दारुण । प्राणिगणभक्षक ॥६५॥
तिचेनि वन हें उद्वस । मालव केशिक कारूष ।
हे क्षणर्धे देश केले ओस । अति दुर्धर कर्कश राक्षसी ॥६६॥
दशदिशा मार्ग रोधून । तिचे भेणे वागों न शके कोणी जन ।
तेणे मार्गे आपण । सर्वथा गमन न करावें ॥६८॥
राम म्हणे ऐसी कैंची । कोठोनि आली हे कोणाची ।
येवढी शक्ति तिला कैंची । ऋषि तियेचि सांगे ॥६९॥
ताटिकावृत्तांत :
सुकेतु यक्ष अति पावन । त्यासी नव्हतें संतान ।
तेणें करोनि अनुष्ठान । ब्रह्मा प्रसन्न स्वयें केला ॥७०॥
तो मागे पुत्रसंतान । ब्रह्मयाने गिधले कण्यारत्न ।
अनल्प-वीर्यकन्या जाण । कार्यकारण प्रवृत्तीचे ॥७१॥
तुज नव्हे पुत्रसंतती । सहस्रबळनागशक्ती ।
कन्या होइल निश्चितीं । ब्रह्मा वरदोक्ती वदोनी गेला ॥७२॥
ते हे ताटिका कन्यारत्न । सुंदोपसुंद बंधु दोघे जण ।
त्यांत ज्येष्ठ सुंदेंसीं केले लग्न । अति शोभन समारंभें ॥७३॥
सुंदापासोनि गर्भसंभवु । मारीच आणि सुबाहु ।
ताटिकेच्या पोटीं दोघे भाऊ । जन्मोद् भवु पावले ॥७४॥
त्या उभय बाळकांची जाळी । लागली पित्याचे मूळीं ।
पित्याची बुद्धि ते काळीं । मरणोन्मेळीं बळावली ॥७५॥
संदोपसुंद महावीर । परम योद्धे अति दुर्धर ।
तिहीं पराभवोनि सुरवर । त्याचें अधिकार स्वयें घेतलें ॥७६॥
तिलोत्तमेची कथा :
त्याचा करावया वधू । विधाता रची विचीत्र बोधू ।
तिलोत्तमा सुंदर वधू । दोघे बंधू देखती ॥७७॥
ती देखतांचि सुंदर । दोघे उठिले सत्वर ।
तिच्या वरणीं अति तत्पर । तत्कामीं दुर्धर सकामी ॥७८॥
कनिष्ठ म्हणे ज्येष्ठसी । भावजयी मानीं तूं इसी ।
येरू म्हणे ज्येष्ठपत्नीऐसी । निश्चयेसीं तूं मानीं ॥७९॥
कनिष्ठाचे लहे । ज्येष्ठे पाळावे सोहळे ।
भावजयी मानीं ये वेल्हाळे । कृपामेळें कृपाळुवा ॥८०॥
ज्येष्ठआज्ञेची थोरी । कनिष्ठें मानावी शिरीं ।
हे ज्येष्ठपत्नी खरी । निजनिर्धारीं मानावी ॥८१॥
कनिष्ठे कामिली जी कांता । ती भावजयी मानीं दुहिता ।
ज्येष्ठपत्नी ते तुज माता । तुवां तत्वतां मानावी ॥८२॥
ऐसिया करितां विवादा । दोघे दुर्धर चढले क्रोधा ।
परस्परें घेवोनि गदा । निर्वाणयुध्दा प्रवर्तले ॥८३॥
दोघे युद्धीं अति दुर्धर । दोघे गदाविंदान अति चतुर ।
अति मंडला निकुर । येरेयेरां नाटोपती ॥८४॥
कनिष्ठें कळालाघवांत । केला ज्येष्ठाचा घात ।
पडतां द्गद क्षोभें हाणित । कनिष्ठाचा घात ज्येष्ठें केला ॥८५॥
स्त्रीकामाचा प्रभाव :
बंधुबंधूच्या घाई । दोघे जण पडिले ठईं ।
हे स्त्रीकामाची नवाई दृष्टिक्षेपें पाहीं देहांत दोघां ॥८६॥
नाहीं स्त्रीशीं कामे एकांतू । नाही स्त्रियेसीं केला मातू ।
नाही स्त्रियेसी लाविला हातु । परी अपघातु स्त्रीदृष्टीं ॥८७॥
एवं स्त्रियासीं न व्हावी भेती । स्त्रियांसी न करावी गोष्टी ।
स्त्रियांसी पाहतांच दृष्टीं । उठाउठीं आत्मघात ॥८८॥
सखे आत्मबंधु दोनी । तिहीं स्त्री देखतां नयनीं ।
निजघातें निमाले रणीं । स्त्रीदर्शनीं अपघात ॥८९॥
स्त्रीदर्शनी देहघात । स्त्रीस्पर्शनीं नरकावर्त ।
एवं स्त्रियांची संगत । अति अनर्थ पुरूषांसी ॥९०॥
कथाकथनीं सुंदोपसुंद । हा कथेसी लागला संबंध ।
म्हणोनी केला अनुवाद । श्रोतीं जल्पानुवाद न म्हणावा ॥९१॥
स्त्रीसंगपासी अति अनर्थ । हो बोलिलो परमार्थ ।
पुढील कथेचा भयचकित । ताटका तदर्थ या वना आली ॥९३॥
ताटका राक्षसी का झाली ? :
मग बोले रघुनंदन । तीस कां आले राक्षसपण ।
तेविशयींचें निरूपण । ऋषि संपूर्ण सांगतु ॥९४॥
अगस्तीच्या आश्रमासी । ताटका वसे वनवासीं ।
घेउनि दोघां पुत्रांसीं । ती परदेशीं विचरत॥९५॥
ते नागायुतनिजशक्ति । त्या बळाची अंगीं मस्ती ।
तेणें बळें ते दुर्मती । अगस्तीप्रती ढळूं गेली ॥९६॥
पुत्रांसमवेत आपण । विक्राळ करोनियां वंदन ।
अगस्तीस छळितां जाण । तेणे दारूण शाप दिधला ॥९७॥
विक्राळ करोनि वदनासी । ते तूं मज दहूं आलीसी ।
तें तूं सपूत्र राक्षसी । विक्राळ देहासीं विटंक होसी ॥९८॥
ते हे अगस्तीशापदग्ध । राक्षसी अति विरुद्ध ।
प्राणागणां करी बाध । मार्गनिरोध केला असे ॥९९॥
जे मार्गीं असे ते रक्षसी । मे मागीं जातां नये आम्हांसी ।
ऐसें ऐकतां ऋषिवाक्यासी । हासें रामासी पैं आलें ॥१००॥
स्त्रीव्यक्ति ताटिकाभणें । जें करावें पलायन ।
तैं तुम्च्या यागीं संरक्षण । केंवी आपण करावें ॥१॥
आज्ञा ऐसी स्वामीनाथा । राक्षसी वधीन मी आतां ।
ऐसें विश्वामित्रे ऐकतां । उल्लासें तत्वता आलिंगी ॥२॥
तुझा पहावया पुरूषार्थ । म्यां सूचिला मार्ग भयार्थ ।
तवं तूं निधडा रघुनाथ । निर्भयार्थ निजयोद्धा ॥३॥
इसीं मारावें रघुनाथा । स्त्री मारूं नये शास्त्रार्था ।
दुष्टदमनीं हें वाक्य वृथा । इसीं सर्वथा मारावें ॥४॥
स्वामी करूं नये गुरूअवज्ञा । हे सकळशास्त्रप्रतिज्ञा ।
वसिष्ठदशरथांची आज्ञा । तुझी अवज्ञा न करावी ॥५॥
सकळ शास्त्रार्थ आपण । गुरूचरणां येती शरण ।
गुरूंचे अपार महिमान । अन्यथा कोण करू शके ॥६॥
ताटिकेचा वध : ऐंसे बोलोनि रघुनंदन । नमूनियां सद्गुरूचरण ।
चाप सज्जोनियां जाण । साटोपें ठाण मांडिलें ॥७॥
ते काळीं श्रीरामस्वरूप । पाहातां काळासी सुटे कंप ।
वीर्यधैर्याचा साटोप । परम प्रताप युद्धाचा ॥८॥
करिता धनुष्यीं टणत्कार । दुमदुमिले मेरुमांदार ।
खळबळले सप्त सगर । पाताळीं विखार खळळिले ॥९॥
धनुष्यनादें कांपे सृष्टी । न्याहा उठला वैकुंठीं ।
ध्यानीं दचकला धूर्जटी । हडबड मोठी सुरवरां॥११०॥
नांदे कोंदले अंबर । दिशा जाल्या नदाकार ।
तेणे तटिकेचे जिव्हार । कांपे थरथरा सन्नदें ॥११॥
तेणें गजबजुनी उठी । दोघे कुमार देखे दृष्टी ।
गिळावया आवळी चाटी । सक्रोध उठी साटोपें ॥१२॥
विकट देखोनियां हाक । विक्राळ पसरोनियां मुख ।
धांविन्नली श्रीरामासन्मुख । येरू तो नि:शंक तद्वधार्थीं ॥१३॥
श्रीराम म्हणे लक्ष्मणा । पाहें भ्यासुर राक्षसी पूर्णा ।
देखतां प्राणी सांडिती प्राणा । इजसमोर कोणा न राहवे ॥१४॥
आतां पाहें माझें विंदान । हस्तलाघवी अनुसंधान ।
एके घाई घेईन प्राण । म्हणोनि बाण सोडिला ॥१५॥
कनाडी ओढितां आपण । आकर्षिला ताटिकेचा प्राण ।
हृदयीं आदळला बाण । जिव्हारीं पूर्ण भेदला ॥१६॥
बाणाच्या सबळ मेळीं । ताटिका देवोनि आरोळी ।
नेटें आदळली भूतळीं । न्याहा पाताळीं ऊठिला ॥१७॥
ताटिकेचें निजशरीरभारें । दुमदुमिलीं गिरीकंदरें ।
डळमळी मेरुशिखरें । भयें वनचरें मूर्च्छागत ॥१८॥
तळीं पाषाण जाले रंगोळी । वृक्ष उपडिले समूळीं ।
पक्षीं भ्रमती अंतराळी । बैसलीं टाळीं दिग्गजांची ॥१९॥
ताटिकापातें भूकंप होत । समुद्रजवळ उचंबळत ।
नरनारी हाहाभूत । असुर कांपत थरथरां ॥१२०॥
तिचे छेदिले त्रिविघ ताप । छेदिले संकल्पविकल्प ।
छेदोनियां पुण्यपाप । विविकल्प मारिली ॥२१॥
छेदिला देहेंसी अभिमान । जीवपणाऐसीं जीवबंधन ।
समूळ छेदोनि मीपण । ताटिका संपूर्ण मारिली ॥२२॥
त्रैलोक्यात सर्वांनाच आनंद :
ताटिका पंडतांचि सृष्टीं । देवांची कोट्यानुकोटी ।
विमाने दाटली दाटीं । पुष्पवृष्टी तिहीं केली ॥२३॥
निशाणें त्राहाटिलीं सुरवरीं । शंख दुंदुभि निशाण भेरी ।
गगन गर्जें जयजयकारीं । कीर्ति सुरवरीं वानिजे ॥२४॥
योगि छेदी निजकल्पना । तेणें सुख होय जीवा मना ।
ताटिका निर्दाळितांचि जाणा । सुख त्रिभुवना श्रीरामें ॥२५॥
भक्त निर्दाळी अशंका । तेणं तो पावोनि निजत्मसुखा ।
तेंवि वधिताचि ताटिका । सकळ लोकां आल्हाद ॥२६॥
विश्वामित्राचे निजगुण । अमरेंद्र वानी आपण ।
तुझेनि धर्में जाण । दुष्टनिर्दळण श्रीरामें ॥२७॥
ताटिका वधिली तत्काळीं । कौशिक नाचे आनंदमेळीं ।
श्रीरामाते जीवे ओवाळी । पिटिली टाळी ऋषिवृंदें ॥२८॥
इंद्र सांगे विश्वामित्रासी । अस्त्रविद्या द्यावी श्रीरामासी ।
हा साह्य सुरकार्यासी । तुमच्याही यागासी सिद्ध्यर्थ ॥२९॥
श्रीरामासारिखें पात्र । यासी सांगावे सच्छास्त्र ।
विद्या सांगावी सबीजमंत्र । तुवां विश्वामित्रगुरूवर्या ॥१३०॥
ऐकोनि देवांचे वचन । विश्वामित्र संतोषोन ।
श्रीराम दे आलिंगन । करी निंबलोण सर्वस्वें ॥३१॥
तो म्हणे ताटिका वधितां येथ । सुरवरां सुख जालें अपरिमित ।
मार्गस्थां मार्ग निर्मुक्त । हा प्रताप समर्थ श्रीरामाचा ॥३२॥
हें रघुनाथाचें प्रथमचरित्र । लोकत्रयीं अति विख्यात ।
पुढारीं कथा परम अद् भुत । श्रोतीं सावचित्त परिसावी ॥३३॥
जे कथेचेनि अवधानें । जन्ममरणांचे उठे धरणें ।
विषयांचे खत लाटणें । गुढी उभवणें वैकुंठी ॥३४॥
वैकुंठींचे मुक्तवासी । तेहि येती रामकथेसी ।
कथेचि महिमा आहे ऐसी । कथा सर्वांसी प्रियकर ॥३५॥
एकजनर्दना शरण । जालें ताटकानिर्दळण ।
पुढें धनुर्विद्या अस्त्रग्रहण । यज्ञसंरक्षण ऋषींचे ॥३६॥
स्वस्ति श्रीभावार्थरामायणे बालकांडे एकाकारटीकायां
ताटिकानिर्दलनं नाम द्वादशोऽध्याय: ॥ १२ ॥
॥ ओंव्या १३६ ॥
