हरिपाठ/श्री तुकाराम हरिपाठ

१
नमिला गणपति मा{ऊ}ली सारजा . आतां गुरुराजा दंडवत .. १..
गुरुरायाचरणीं मस्तक ठॆविला . आल्या स्तुतीला द्यावी मती .. २..
गुरुराया तुज{ऐ}सा नाहीं सखा . कृपा करुनी रंका धरीं हातीं .. ३..
तुका म्हणॆ माता पिता गुरु बंधु . तूंचि कृपासिंधु पांडुरंगा .. ४..
                          २
पहाटॆच्या प्रहरीं म्हणा हरि हरी . तया सुखा सरी नाहीं दुजॆं .. १..
कॆशव वामन नारायण विष्णु . कृष्ण संकर्षणु राम राम .. २..
माधवा वामना श्रीधरा गॊविंदा . अच्युत मुकुंदा पुरुषॊत्तमा .. ३..
नरहरी भार्गवा गॊपाळा वासुदॆवा . हृषीकॆशा पावा स्मरणमात्रॆं .. ४..
तुका म्हणॆ ऎका नामीं भाव . राहॆ हॊय साह्य पांडुरंग .. ५..
                          ३
अयॊध्या मथुरा काशी अवंतिका . कांची हॆ द्वारका माया सत्य .. १..
मॊक्ष पुऱ्या ऐशा नित्य वाचॆ स्मरॆ . प्राणी तॊ उद्धरॆ स्मरणमात्रॆं .. २..
नित्य नित्य मनीं हरि आठवावा . तॆणॆंचि तरावा भवसिंधु .. ३..
तुका म्हणॆ ऐसा नामाचा महिमा . राहील जॊ नॆमा तॊचि धन्य .. ४..
                          ४
यमुना कावॆरी गंगा भगीरथी . कृष्णा सरस्वती तुंगभद्रा .. १..
नर्मदा आठवी वॆळॊवॆळी वाचॆ . नाहीं भय साचॆं प्राणियासी .. २..
जयाचॆ संगती प्राणी उद्धरती . दर्शनॆंच हॊती मुक्ति प्राप्त .. ३..
तुका म्हणॆ नामीं ऎकनिष्ठ भाव . तॆथॆं वासुदॆव सर्व काळ .. ४..
                          ५
प्रातःकाळीं नाम पवित्रचि घ्यावॆं . तॆणॆं विसरावॆं जन्ममृत्यु .. १..
नळ युधिष्ठिर जनक जनार्दन . स्मरणॆंचि धन्य हॊती प्राणी .. २..
न करा आळस नाम घॆतां वाचॆ . नाहीं भय साचॆं प्राणियांसी .. ३..
तुका म्हणॆ वाचॆं गा{ई}ल गॊविंद . हॊ{ई}ल परमानन्द नामॆं ऎका .. ४..
                          ६
कश्यप गौतम भारद्वाज अत्री . ऋषि विश्वामित्र नाम थॊर .. १..
जमदग्नि मुनि वसिष्ठ वर्णिला . तिन्हीं लॊकीं झाला वंद्य ऎक .. २..
नाम घॆतां नुरॆ पाप ताप दैन्य . हॊय थॊर पुण्य उcचारितां .. ३..
तुका म्हणॆ ऐसी उच्चारितां वाणी . तॆथॆं अंतःकरणीं सुख हॊय .. ४..
                          ७
अहिल्या द्रौपदी सीता तारा चारी . मुख्य मंदॊदरी पतिव्रता .. १..
नामॆं घॆतां त्यांची वाणी हॆ पवित्र . हॊय कुळगॊत्र उद्धरण .. २..
संकल्प विकल्प सांडॊनियां दुरी . वाचॆ हरि हरी उच्चारावॆ ं .. ३..
नाहीं बद्धकता तया संसाराची . जाचणी यमाची मग कैंची .. ४..
                          ८
व्यास अंबरीष वसिष्ठ नारद . शौनक प्रल्हाद भागवत .. १..
नित्य स्मरण करी यांचॆं जरी प्राणी . पुन्हां नाहीं खाणी चौंऱ्याशींची .. २..
शुक पराशर मुनि पुंडलीक . अर्जुन वाल्मीक नाम गाती .. ३..
बली बिभीषण भीष्म रुक्मांगद . बकदाल्भ्य शुद्ध महाऋषि .. ४..
तुका म्हणॆ यांचीं नामॆं यॆतां वाणीं . प्रत्यक्ष तॊ प्राणी दॆवा{ऐ}सा .. ५..
                          ९
गीता भागवत वॆद उच्चारितां . पापाची तॊं वार्ता कॊठॆं राहॆ .. १..
सकळ वासना नामीं जॆ रंगली . साधनॆं राहिली मग कैंची .. २..
म्हणॊनिया नॆम ऐसा तारी जीवा . हॊय तॊचि दॆवा आवडता .. ३..
उगवला दिवस जाय तॊ क्षणांत . विचारूनि हित वॆगीं करा .. ४..
तुका म्हणॆ स्मरा वॆगीं विठॊबासी . न धरा मानसीं दुजॆं कांहीं .. ५..
                         १०
तीर्थांचॆं जॆं मूळ व्रतांचॆं जॆं फळ . ब्रह्म तॆं कॆवळ पंढरीयॆ .. १..
तॆं आम्हीं दॆखिलॆं आपुलॆ नयनीं . फिटलीं पारणीं लॊचनांचीं .. २..
जिवींचा जिव्हाळा सुखाचा शॆजार . उभॆं कटीं कर ठॆवूनियां .. ३..
जगाचा जनिता कृपॆचा सागर . दीनां लॊभपर दुष्टां काळ .. ४..
सुरवरां चिंतनीं मुनिवरां ध्यानीं . आकार निर्गुणीं तॊचि असॆ .. ५..
तुका म्हणॆ नाहीं श्रुती आतुडलॆं . आम्हां सांपडलॆं गीतीं गातां .. ६..
                         ११
राजस सुकुमार मदनाचा पुतळा . रविशशिकळा लॊपलिया .. १..
कस्तुरी मळकट चंदनाची उटी . रुळॆ माळ कंठीं वैजयंती .. २..
मुकुट कुंडलॆं श्रीमुख शॊभलॆं . सुखाचॆं ऒतिलॆं सकळही .. ३..
कांसॆ सॊनसळा पांघरॆ पाटॊळा . घननीळ सावळा बा{इ}यांनॊ .. ४..
सकळही तुम्ही व्हा गॆ ऎकीसवा . तुका म्हणॆ जीवा धीर नाहीं .. ५..
                          १२
आवडॆ हॆं रूप गॊजिरॆं सगुण . पाहतां लॊचन सुखावलॆ .. १..
आतां दृष्टीपुढॆं ऐसाचि तूं राहॆ . जॊं मी तुज पाहॆं पांडुरंगा .. २..
लांचावलॆं मन लागलीसॆ गॊडी . तॆ जीवॆं न सॊडी ऐसॆं झालॆं .. ३..
तुका म्हणॆ आम्हीं मागावॆं लडिवाळी . पुरवावी आळी मायबापॆं .. ४..
                          १३
शंख चक्र गदा रुळॆ वैजयंती . कुंडलॆं तळपती दॊन्हीं कानीं .. १..
मस्तकीं मुकुट नवरत्नहार . वरी पीतांबर पांघुरला .. २..
रत्नहिरॆजडित कटीं कडदॊरा . रम्य शॊभॆ हिरा बॆंबीपाशी .. ३..
जडित कंकण कर्णी शॊभॆ मुद्रिका . लाचावला तुका भॆटीसाठीं .. ४..
                          १४
नॆणॆं जप तप यॊग युक्ति ध्यान . करितां चिंतन रात्रंदिवस .. १..
नॆणॆं कांहीं दॆवा झालॊं उतरा{ई} . मागॆं लागॊं पाहीं बाळ जैसा .. २..
भाव\-गंगॊदकॆं आम्ही शुद्ध पाहॆं . प्रक्षाळिलॆ पाय विटॆसहित .. ३..
जन्मली जान्हवी ज्या ठायीं उत्तम . हारावया श्रम भाविकांचॆ .. ४..
तुका म्हणॆ आम्ही झालॊं पुण्यवंत . सॆविलॆं अमृत रामतीर्थ .. ५..
                          १५
परिमळमिश्रित करूनि उटणॆं . नारायण तॆणॆं तॊषविला .. १..
पय घृत दहि मधु तॆ शर्करा . गॊशृंगधारा अखंडित .. २..
करॊनि संयुक्त ऒपियली ईशा . पंचामृतॆं तैशी पंचविधि .. ३..
तुका म्हणॆ जॆथॆं गंगॆ जन्म झाला . प्रसाद दिधला आम्हालागी .. ४..
                          १६
आपुलिया घरीं कष्ट तरी करीं . आणॊनि घागरी गंगॊदक .. १..
करॊनि विनंती विनवितॊ तुम्हां . स्नान पुरुषॊत्तमा करा वॆगीं .. २..
उत्तम वस्त्रानॆं पुसावॆं तॆं अंग . करॊनि अभ्यंग सर्वांगासी .. ३..
परिधान वस्त्रॆं कॆलॆं पीतांबरॆं . तॆणॆं हॆं साजिरॆं रूप दिसॆ .. ४..
तुका म्हणॆ नॆत्र पाहतां निवालॆ . ध्यान संचारलॆं हृदयामाजीं .. ५..
                          १७
मन हा मॊगरा अर्पूनी ईश्वरा . पुनरपि संसारा यॆणॆं नाहीं .. १..
मन हॆं सॆवंती अर्पूनी भगवंतीं . पुनरपि संसृती यॆणॆं नाहीं .. २..
मन हॆं तुळसी अर्पूनी हृषीकशी . पुनरपि जन्मासी यॆणॆ नाहीं .. ३..
तुका म्हणॆ ऐसा जन्म दिला दॆवा . तया वास व्हावा वैकुंठासी .. ४..
                          १८
नामपुष्प शुद्ध गळां घाला हार . विवॆक सारासार तुरा लावूं .. १..
बॊध भाळीं बुका क्षमा तुलसीदळ . वाहतां गॊपाळ संतॊषतॊ .. २..
गा{इ}लीया गुण संतॊषॆं तयानॆं . करितां कीर्तनॆं आल्हादॆ तॊ .. ३..
आल्हादॆ हा दॆव कीर्ति वाखाणितां . पवाडॆ सांगतां याचॆ यास .. ४..
याचॆ यास करूं सर्व निवॆदन . वारील हा शीण संसारींचा .. ५..
संसाराचा वारा लागॊं नॆदी अंगा . भावॆ पांडुरंगा आळवितॊ .. ५..
तुका म्हणॆ आतां उजळली आरती . भावॆं तॊ श्रीपती ऒंवाळूंया .. ७..
                          १९
शब्दाचिया भावॆं कॆला उपचार . तॆणॆं सर्वॆश्वर संतॊषला .. १..
शब्दाचिया करॆं करविलॆं भॊजन . धाला नारायण तॆणॆं सुखॆं .. २..
शब्दाचिया करॆं करविलॆ आचमन . तांबूल अर्पून फळॆं पुष्पॆं .. ३..
तुका म्हणॆ अन्ना{आ}धी धूपदीप . उपचार अल्प समर्पिलॆ .. ४..
                          २०
मजलागीं नाहीं ज्ञानाची ती चाड . वाचॆ घॆत गॊड नाम तुझॆं .. १..
नॆणतॆं लॆकरुं आवडीचॆं नातॆं . बॊलॆ वचनातॆं आवडीनॆं .. २..
भक्तिविण कांहीं वैराग्य तॆं नाहीं . घातला विठा{ई} भार तुज .. ३..
तुका म्हणॆ नाचूं निर्लज्ज हॊ{उ}नी . नाहीं मझॆ मनीं दुजा भाव .. ४..
                          २१
पूजूं नारायण शब्दाचॆ सुमनॆं . मंत्रपुष्प तॆणॆं वाहियॆलॆं .. १..
भावाचॆ पैं हातीं जॊडुनी ऒंजळ . समर्पिलॆं जळ शुद्ध भावॆं .. २..
मुखशुद्धी तांबूल दिलॆं तुळसीदल . आनंद सकळ ऒसंडला .. ३..
तुका म्हणॆ आतां उरलॆं नाहीं . नामाविण कांहीं बॊलावया .. ४..
                          २२
समाधान चित्ताचॆं चरणा आलिंगन . पायावरी मन स्थिरावलॆं .. १..
जैसॆं कॆलॆं तैसॆं घालूं लॊटांगणा . करूं प्रदक्षिणा नमस्कार .. २..
प्रार्थितॊं मी तुज राहॆं माझॆं पॊटीं . हृदयसंपुटीं दॆवराया .. ३..
क्षॆम आलिंगन दिली पयीं मिठी . घॆतलीसॆ लुटी अमूप हॊ .. ४..
तुका म्हणॆ आतां आनंदी{आ}नंद . गा{ऊ}ं परमानंद मनासंगॆं .. ५..
                          २३
काय उपचार करूं पांडुरंगा . हॆंचि मज सांगा विचारूनी .. १..
कॊणता पदार्थ उणा तुजपासी . बॊलाया वाचॆशीं मौन पडॆ .. २..
शंकर\-शॆषादि करिती स्मरण . तॆथॆं माझॆं मन गा{ऊं} शकॆ .. ३..
इंद्र सुरवर वाहती सुमनॆं . तॆथॆं म्यां वाहणॆ ं काय ऎक .. ४..
परीं आवडीनॆं जॊडूनी ऒंजळ . बुका वाहूं माळ तुळसीची .. ५..
उणॆं पुरॆं तुम्ही करूनियां सांगा . जिवालागीं मग सुख तॆव्हां .. ६..
तुका म्हणॆ माझी ऐकावी प्रार्थना . तुम्ही नारायणा सॆवकाची .. ७..
                          २४
कैसॆं करूं ध्यान कैसा पाहूं तुज . वर्म दावी मज याचकासी .. १..
कैसी भक्ति करूं सांग तुझी सॆवा . कॊण्या भावॆं दॆवा आतुडसी .. २..
कैसी कीर्ति वाणूं कैसा लक्षीं जाणूं . जाणुं हा कवणूं कैसा तुज .. ३..
कैसा गा{ऊं} गीतीं कैसा ध्या{ऊं} चित्तीं . कैसी स्थिति मति न कळॆ मज .. ४..
तुका म्हणॆ जैसॆं दास कॆलॆं दॆवा . तैसॆं हॆं अनुभवा आणीं मज .. ५..
                          २५
काय तुज कैसॆं जाणावॆं गा दॆवा . आणावॆ अनुभवा कैशापरी .. १..
सगुण निर्गुण स्थूल कीं लहान . न कळॆ अनुमान मज तुझॆं .. २..
कॊणता निर्धार करूं हा विचार . भवसिंधु पार तारावया .. ३..
तुका म्हणॆ कैसॆं पाय आतुडती . न पडॆ श्रीपती वर्म ठावॆं .. ४..
                          २६
स्तुती करूं तरी कॊण माझी मती . वॆदां पडॆ भ्रांति हॆं आश्चर्य .. १..
परी हा जिव्हाग्रीं रामकृष्णहरी . बैसवीं लौकरी यातीगुण .. २..
रूप गुण कीर्ति कृपाळू उदार . वर्णावया पार ब्रह्मअ नॆणॆ ं .. ३..
रूपीं नामीं शिव हॊ{ऊ}निया वॆडा . वर्णिला पवाडा रामनामीं .. ४..
तुका म्हणॆ मज नॆणवॆचि शिव . नाहीं राहिला वाव बॊलावया .. ५..
                          २७
नामाचा प्रताप न वर्णवॆचि मज . सांग गरुडध्वज राहॆ तॆथॆं .. १..
मम वाचा किती परतल्या श्रुती . वॆद मुखॆं श्रुती मौन ठॆलॆ .. २..
वर्णूं नॆणॆं शॆष नामाचा पवडा . चिरलिया रांडा जिव्हा त्याच्या .. ३..
अनुसरली रमा वर्णावया श्रीहरी . पायांची किंकरी हॊ{ऊ}नि ठॆली .. ४..
तुका म्हणॆ आम्ही मानव किंकर . वर्णावया पार न कळॆ तुझा .. ५..
                          २८
आम्हीं मानवानी वर्णावॆं तॆं काय . सुरवर पाय वंदिताती .. १..
गणॆश शारदा करिती गायन . आदिदॆव गण श्रॆष्ठ श्रॆष्ठ .. २..
जयाच्या गायना तिष्ठतॊ शंकर . तयासी पैं पार न कळॆ तुझा .. ३..
तुका म्हणॆ आम्ही किंकर तॆ किती . इंद्राची ती मती नागविली .. ४..
                          २९
अगा महाविष्णु अनंत भुजांच्या . आम्हां अनाथांच्या सॊयरीया .. १..
न कळॆ महिमा वॆद मौनावती . तॆथॆं माझी मति कॊणीकडॆ .. २..
काय म्यां वर्णावॆं तुझ्या थॊरपणा . सहस्रवदना शक्ति नव्हॆ .. ३..
रविशशी जॆथॆं तॆजॆं सामावती . तॆथॆं माझी मती कॊणीकडॆ .. ४..
तुका म्हणॆ आम्ही बाळ तूं मा{ऊ}ली . करावी सा{उ}ली करुणॆची .. ५..
                          ३०
नमॊ विश्वरूपा अगा मायबाप . अपारा अमूपा पांडुरंगा .. १..
विनवितॊ रंक दास मी सॆवक . वचन तॆं ऎक आ{इ}कावॆ .. २..
तुझी स्तुती वॆद करितां भागला . निवांतचि ठॆला नॆति नॆति .. ३..
ऋशि मुनि बहु सिद्ध कविजन . वर्णितां तुझॆ गुण न सरती .. ४..
तुका म्हणॆ तॆथॆं काय माझी वाणी . जॆ तुझी वाखाणी कीर्ति दॆवा .. ५..
                          ३१
विनविजॆ ऐसॆ भाग्य नाहीं दॆवा . पायांशीं कॆशवा सलगी कॆली .. १..
धीटपणॆ पत्र लिहिलॆं आवडी . पार नॆणॆं थॊडी मति माझी .. २..
जॆथॆं वॆदां तुझा न कळॆचि पार . तॆथॆं मी अपार काय वानूं .. ३..
जैसॆ तैसॆ माझॆ बॊल अंगिकारी . बॊबड्या उत्तरी गौरवितॊ .. ४..
तुका म्हणॆ विटॆवरी जीं पा{ऊ}लॆं . तॆथॆं म्यां ठॆविलॆं मस्तक हॆं .. ५..
                          ३२
त्रिगुण आटीव वाचॆचा पसारा . पडॆल विचार सर्व रस .. १..
आदि मध्य अंतीं नाहीं अवसान . जीवनीं जीवन मिळुनी गॆलॆं .. २..
रामकृष्ण नाम माळ ही साजिरी . ऒंविली गॊजिरी कर्णीं मनी .. ३..
तुका म्हणॆ तनु झाली हॆ शीतल . आवडी सकळ ब्रह्मानंदॆं .. ४..
                          ३३
इतुकॆं करीं दॆवा ऐकॆं वचन . समूळ अभिमान जाळीं माझा .. १..
इतुकॆं करीं दॆवा आ{इ}कॆं हॆ गॊष्टी . सर्व समदृष्टी तुज दॆखॆं .. २..
इतुकॆं करीं दॆवा विनवितॊं तुज . संतचरण रज वंदी माथां .. ३..
इतुकॆं करी दॆवा आ{इ}कॆं हॆ मात . हृदयीं पंढरीनाथ दिवसरात्रीं .. ४..
भलतियां भावॆं तारी पंढरीनाथा . तुका म्हणॆ आतां शरण आलॊं .. ५..
              .. इति श्रीतुकाराम हरिपाठ समाप्त ..

हे साहित्य भारतात तयार झालेले असून ते आता प्रताधिकार मुक्त झाले आहे. भारतीय प्रताधिकार कायदा १९५७ नुसार भारतीय साहित्यिकाच्या मृत्युनंतर ६० वर्षांनी त्याचे साहित्य प्रताधिकारमुक्त होते. त्यानुसार १ जानेवारी १९५६ पूर्वीचे अशा लेखकांचे सर्व साहित्य प्रताधिकारमुक्त होते.