तुकाराम गाथा/गाथा ३६०१ ते ३९००

<poem> 3601

पढीयंतें मागा पांडुरंगापाशीं । मज दुर्बळासी काय पीडा ॥1॥
या चि साटीं दुराविला संवसार । वाढे हे अपार माया तृष्णा ॥ध्रु.॥
कांहीं करितां कोठें नव्हें समाधान । विचारितां पुण्य तें चि पाप ॥2॥
तुका ह्मणे आतां निश्चळ चि भलें । तुज आठविलें पांडुरंगा ॥3॥

3602

नव्हे मी शाहाणा । तरी ह्मणा नारायणा ॥1॥
तुह्मां बोलवाया कांहीं । ये च भरलोंसे वाहीं ॥ध्रु.॥
आणावेति रूपा । कोपलेती तरी कोपा ॥2॥
कळोनि आवडी । तुका ह्मणे जाते घडी॥3॥

3603

आह्मी भाविकें हे काय जाणों खोडी । आइकोनि प्रौढी विनविलें ॥1॥
नाहीं ऐसें येथें जालेती असतां । वाढविली चिंता अधिक सोसें ॥ध्रु.॥
न कळे चि आधीं करितां विचार । न धरितां धीर आहाचता ॥2॥
तुका ह्मणे आतां वचनें वचन । वाढले तिक्षीण बुिद्ध जाली ॥3॥

3604

कोठें देवा बोलों । तुह्मां भीड घालूं गेलों ॥1॥
करावाया सkवहाणी । भांडवलाची टांचणी ॥ध्रु.॥
दुर्बळा मागतां । त्याच्या प्रवर्तला घाता ॥2॥
तुका ह्मणे नाहीं । मज कळलें ऐसें कांहीं ॥3॥

3605

काय त्या दिवस उचिताचा आला । मागील जो केला श्रम होता ॥1॥
ठेवियेला पूर्ण करूनि संकेत । तयापाशीं चित्त लागलें से ॥ध्रु.॥
जाणसी गे माते लेंकराचें लाड । नये पडों आड निष्ठ‍ता ॥2॥
तुका ह्मणे आह्मीं करावें वचन । तुह्मांसी जतन करणें तें ॥3॥

3606

पडिला प्रसंग कां मी ऐसा नेणें । संकल्प ते मनें जिरवले ॥1॥
चेष्टाविलें तरी सांगावें कारणे । भHी ते उजेवन करावया ॥ध्रु.॥
लावूनियां दृिष्ट घेतली सामोरी । बैसलें जिव्हारीं डसोन तें ॥2॥
तुका ह्मणे जीवा लाविला तो चाळा । करावें गोपाळा शीघ्र दान ॥3॥

3607

मागील विसर होइऩल सकळ । केली तळमळ दुःखाची ते ॥1॥
दोहींचें अहिक्य घालीं गडसंदीं । िस्थरावेल बुिद्ध पायांपाशीं॥ध्रु.॥
अहाच या केलों देहपरिचारें । तुमचें तें खरें वाटों नये ॥2॥
तुका ह्मणे व्हावें लवकरी उदार । मी आहें सादर प्रतिग्रहासी ॥3॥

3608

वाढवावा पुढें आणीक प्रकार । एक चि तें फार रुचि नेदी ॥1॥
निंच नवें लेणें देह हा पवाडा । पालट रोकडा वरावरी ॥ध्रु.॥
दिसे शोभिवंत सेवेनें सेवक । स्वामीची ते लोकत्रयीं कीतिऩ ॥2॥
तुका ह्मणे आजी पाववा संतोष । करुनि कीतिऩघोष नाचइऩन ॥3॥

3609

क्षोभ आणि कृपा मातेची समान । विभाग जतन करुनि ठेवी ॥1॥
क्षणभंगुर ते उपजली चिंता । खरी अखंडता आवडीची ॥ध्रु.॥
सिकवूं जाणे तें गोमाटियासाटीं । लोभें नाहीं तुटी निश्चयेंसी ॥2॥
अघवें चि मिथ्या समया आरतें । देता तो उचितें काळ जाणे ॥3॥
न करी वेव्हार नेदी गांजूं कोणा । भेडसावी तान्हें हाऊ आला ॥4॥
तुका ह्मणे करी जिवाची जतन। दचकूनि मन जवळी आणी ॥5॥

3610

संसाराचें धांवे वेठी । आवडी पोटीं केवढी ॥1॥
हागों जातां दगड सांची । अंतरीं ही संकल्प ॥ध्रु.॥
लाज तेवढी नारायणीं। वांकडी वाणी पोरांपें ॥2॥
तुका ह्मणे बेशरमा । श्रमावरी पडिभरू॥3॥

3611

मी त्यांसी अनन्य तीं कोणा असती । ऐसें तंव चित्तीं विचारावें ॥1॥
आहे तो विचार आपणयापाशीं । कळा बिंबाऐसी प्रतिबिंबीं ॥ध्रु.॥
शुभ शकून तो शुभ लाभें फळे । पुढील तें कळे अनुभवें ॥2॥
तुका ह्मणे माझा असेल आठव । तैसा माझा भाव तुझ्या पायीं ॥3॥

3612

बहु कृपावंते माझीं मायबापें । मी माझ्या संकल्पें अंतरलों ॥1॥
संचितानें नाहीं चुकों दिली वाट । लाविलें अदट मजसवें ॥ध्रु.॥
आतां मी रुसतों न कळतां वर्म । परी ठावे धर्म सर्व देवा ॥2॥
तुका ह्मणे उभा राहिला न बैसे । आमची माय असे उद्वेग त्या ॥3॥

3613

कैसीं दिसों बरीं । आम्ही आळवितां हरि ॥1॥
नाहीं सोंग अळंकार । दास जाला संवसार ॥ध्रु.॥
दुःख आह्मां नाहीं चिंता । हरिचे दास ह्मणवितां ॥2॥
तुका ह्मणे देवा । ऐसीं जळो करितां सेवा ॥3॥

3614

आतां सांडूं तरी हातीं ना पदरीं । सखीं सहोदरीं मोकिळलों ॥1॥
जनाचारामध्यें उडाला पातेरा । जालों निलाजिरा ह्मणऊनि ॥ध्रु.॥
कोणाचिया दारा जावेनासें जालें । म्यां च विटंबिलें आपणासी ॥2॥
कां न जाला माझे बुद्धीसी संचार । नाहीं कोठें थार ऐसें जालें ॥3॥
तुका ह्मणे तुज भH जाले फार । ह्मणोनियां थार नाहीं येथें ॥4॥

3615

जेथें जातों तेथें पडतो मतोळा । न देखिजे डोळां लाभ कांहीं ॥1॥
कपाळीची रेखा असती उत्तम । तरि कां हा श्रम पावतों मी ॥ध्रु.॥
नव्हे चि तुह्मांस माझा अंगीकार । थीता संवसार अंतरला ॥2॥
भोग तंव जाला खरा भोगावया तो । भांडवल नेतो आयुष्य काळ ॥3॥
कोठें तुझी कीर्ती आइकिली देवा । मुकतों कां जीवा तुका ह्मणे ॥4॥

3616

कां जी आह्मां होतें दोषाचें दर्शन । तुज समर्पून देहभाव ॥1॥
पांडुरंगा कृपाळुवा दयावंता । धरसील सत्ता सकळ ही ॥ध्रु.॥
कां जी आह्मांवरि आणिकांची सत्ता । तुह्मांसी असता जविळकें ॥2॥
तुका ह्मणे पायीं केलें निवेदन । उचित तें दान करीं सत्ता ॥3॥

3617

निंदावें हें जग । ऐसा भागा आला भाग ॥1॥
होतें तैसें आलें फळ । गेलें निवडूनि सकळ ॥ध्रु.॥
दुस†याच्या मता । मिळेनासें जालें चित्ता ॥2॥
तुका जाला सांडा । विटंबिती पोरें रांडा ॥3॥

3618

माझे माथां तुझा हात । तुझे पायीं माझें चित्त ॥1॥
ऐसी पडियेली गांठी । शरीरसंबंधाची मिठी ॥ध्रु.॥
येरयेरांपाशीं । सांपडोन गेलों ऐसीं ॥2॥
तुका ह्मणे सेवा । माझी कृपा तुझी देवा॥3॥

3619

सत्य त्यागा चि समान । नलगे वेचावें वचन ॥1॥
नारायणा ऐसे दास । येरयेरांची च आस ॥ध्रु.॥
मळ नाहीं चित्ता । तेथें देवाची च सत्ता ॥2॥
तुका ह्मणे जाण । तें च भल्याचें वचन॥3॥

3620

माझिये बुद्धीचा खुंटला उपाव । करिसील काय पाहेन तें ॥1॥
सूत्रधारी तूं हें सकळचािळता । कासया अनंता भार वाहों ॥ध्रु.॥
वाहिले संकल्प न पवती सिद्धी । येऊं देहबुद्धीवरि नयों ॥2॥
तुका ह्मणे दुःखी करिती तरंग । चिंतूं पांडुरंग आवरून॥3॥

3621

देखिलें तें धरिन मनें । समाधानें राहेन ॥1॥
भाव माझी सांटवण । जगजीवन कळावया ॥ध्रु.॥
बोळवीन एकसरें । उत्तरें या करुणेच्या ॥2॥
तुका ह्मणे नयों रूपा । काय बापा करीसी॥3॥

3622

वांयां जाय ऐसा । आतां उगवावा फांसा ॥1॥
माझें परिसावें गा†हाणें । सुखदुःखाचीं वचनें ॥ध्रु.॥
हा चि आह्मां ठाव। पायीं निरोपाया भाव ॥2॥
तुका ह्मणे जार । तुझा तुज देवा भार॥3॥

3623

खादलें च खावें वाटे । भेटलें भेटे आवडी ॥1॥
वीट नाहीं पांडुरंगीं । वाढे अंगीं आर्त तें ॥ध्रु.॥

इंिद्रयांची हांव पुरे। परि हें उरे चिंतन ॥2॥

तुका ह्मणे पोट भरे । परि ते उरे भूक पुढें ॥3॥

3624

सत्य आठवितां देव । जातो भेंव पळोनि ॥1॥ 

न लगे कांहीं करणे चिंता । धरी सत्ता सर्व तो ॥ध्रु.॥ ध्रु.॥ भावें भाव राहे पायीं । देव तैं संनिध ॥2॥

तुका ह्मणे कृष्णनामें । शीतळ प्रेम सर्वांसी ॥3॥

3625

ब्रीद याचें जगदानी । तो चि मनीं स्मरावा ॥1॥
सम पाय कर कटी । उभा तटीं भींवरेच्या ॥ध्रु.॥
पाहिलिया वेध लावी । बैसे जीवीं जडोनि ॥2॥
तुका ह्मणे भिHकाजा । धांवें लाजा लवलाहें ॥3॥

3626

माझिया मनाची बैसली आवडी । अवसान घडी एकी नेघे ॥1॥ 

पाय चित्तीं रूप डोळांच राहिलें । चिंतने गोविलें मुख सदा ॥ध्रु.॥

अवघियांचा जाला विसर हा मागें । वेध हा श्रीरंगें लावियेला ॥2॥
तुका ह्मणे कानीं आइकली मात । तो चि जाला घात जीवपणा ॥3॥

3627

याची कोठें लागली चट । बहु तट जालेंसे ॥1॥
देवपिसीं देवपिसीं । मजऐसीं जग ह्मणे ॥ध्रु.॥
एकांताचें बाहेर आलें । लपविलें झांकेना ॥2॥
तुका ह्मणे याचे भेटी । जाली तुटी आपल्यांसी ॥3॥

3628

दीन आणि दुर्बळांसी । सुखरासी हरिकथा ॥1॥
तारूं भवसागरींचें । उंचनीच अधिकार ॥ध्रु.॥
चरित्र तें उच्चारावें । केलें देवें गोकुळीं ॥2॥
तुका ह्मणे आवडी धरीं । कृपा करी ह्मणऊनी॥3॥

3629

संतोषे माउली आरुषा वचनी । वोरसोनि स्तनीं लावी बाळा ॥1॥
तैसे परिमळाचें अवघें चि गोड । पुरवितो कोड पांडुरंग ॥ध्रु.॥
सेवा करी साहे निष्ठ‍ उत्तरें । त्याचें वाहे मनीं तेंच बरें ॥2॥
तुका ह्मणे इच्छावसे खेळ खेळें । चिंता ते सकळ कांहीं नेणें ॥3॥

3630

विनवीजे ऐसें कांहीं । उरलें नाहीं यावरि ॥1॥
आतां असो पंढरीनाथा । पायीं माथा तुमचिये ॥ध्रु.॥
मागें सारियेली युHी । कांहीं होती जवळी ते ॥2॥
निराशेची न करी आस । तुका दास माघारी ॥3॥

3631

आतां येथें जाली जीवासवेंसाटी । होतें तैसें पोटीं फळ आलें ॥1॥
आतां धरिले ते नो सोडीं चरण । सांपडलें धन निजठेवा ॥ध्रु.॥
आतां हा अळस असो परता दुरी । नेदावी तें उरी उरों कांहीं ॥2॥
आतां याचा मज न व्हावा विसर । भरोनि अंतर राहों रूप ॥3॥
आतां लोकलाज नयो येथें आड । बहु जालें गोड ब्रह्मरस ॥4॥
तुका ह्मणे आतां जन्म हा सफळ । अंतरीं गोपाळ िस्थरावला ॥5॥

3632

अनंतां जीवांचीं तोडिलीं बंधनें । मज हि येणें काळें कृपा कीजे ॥1॥
अनंत पवाडे तुझे विश्वंभरा । भHकरुणाकरा नारायणा ॥ध्रु.॥
अंतरींचें कळों देइप गुहए गुज । अंतरीं तें बीज राखइऩन ॥2॥
समदृष्टी तुझे पाहेन पाउलें । धरीन संचले हृदयांत॥3॥
तेणें या चित्ताची राहेल तळमळ । होतील शीतळ सकळ गात्रें ॥4॥
तुका ह्मणे शांति करील प्रवेश । मग नव्हे नाश अखंड तो ॥5॥

3633

पराधीन माझें करूनियां जीणें । सांडीं काय गुणें केली देवा ॥1॥
उदार हे कीतिऩ असे जगामाजी । कां तें ऐसें आजि पालटिलें ॥ध्रु.॥
आळवितों परी न पुरे चि रीग । उचित तो त्याग नाहीं तुह्मां ॥2॥
तुका ह्मणे कां बा मुळीं च व्यालासी । ऐसें कां नेणसी पांडुरंगा ॥3॥

3634

नेणपणें नाहीं केला हा बोभाट । आतां आली वाट कळों खरी ॥1॥
आतां बहुं शीघ्र यावें लवकरी । वाट पाहें हरी भेटी देइप ॥ध्रु.॥
समर्थाच्या बाळा करुणेचें भाषण । तरी त्याची कोण नांदणूक ॥2॥
तुका ह्मणे बहु बोलिले बडिवार । पडिलें अंतर लौकिकीं तें ॥3॥

3635

जें जें केलें तें तें साहे । कैसें पाहें भाविक ॥1॥
ओंवाळूनि माझी काया । सांडिली यावरूनि ॥ध्रु.॥
काय होय नव्हें करूं । नेणें धरूं सत्ता ते ॥2॥
तुका ह्मणे कटीं कर । उभें धीर धरूनि ॥3॥

3636

नाहीं मज कृपा केली पांडुरंगें । संताचिया संगें पोट भरीं ॥1॥
चतुराचे सभे पंडित कुशळ । मी काय दुर्बळ विष्णुदास॥2॥
तुका ह्मणे नेणें करूं समाधान । धरिले चरण विठोबाचे ॥3॥

3637

तुह्मी माझा देवा करिजे अंगीकार । हा नाहीं विचार मजपाशीं ॥1॥
आतां दोहीं पक्षीं लागलें लक्षणें । देवभHपण लाजविलें ॥ध्रु.॥
एकांतीं एकलें न राहे निश्चळ । न राहे च पळ मन ठायीं ॥2॥
पायीं महत्वाची पडिली शंकळा । बांधविला गळा स्नेहा हातीं ॥3॥
शरीर सोकलें देखिलिया सुखा । कदान्न हें मुखा मान्य नाहीं ॥4॥
तुका ह्मणे जाला अवगुणांचा थारा । वाढली हे निद्रा अळस बहु ॥5॥

3638

बोलिलिया गुणीं नाहीं पाविजेत । देवा नाहीं होत हित तेथें ॥1॥
कवतुक तुझें नवल यावरि । घेसील तें शिरीं काय नव्हे ॥ध्रु.॥
नाहीं मिळों येत संचिताच्या मता । पुराणीं पाहतां अघटित ॥2॥
तुका ह्मणे पायीं निरोपिला भाव । न्याल तैसा जाव सिद्धी देवा ॥3॥

3639

हा तों नव्हता दीन । टाळायाच्या ऐसा क्षण ॥1॥

कां जी नेणों राखा हात । कैसें देखावें रडत ॥ध्रु.॥

दावूनियां आस । दूर पळविता कास ॥2॥
तुका ह्मणे धांव । घेतां न पुरे चि हांव ॥3॥

3640

आर्तभूतां द्यावें दान । खरें पुण्य त्या नांवें ॥1॥
होणार तें सुखें घडो । लाभ जोडो महाबुिद्ध ॥ध्रु.॥
सत्य संकल्प च साटीं । उजळा पोटीं रविबिंब ॥2॥
तुका ह्मणे मनीं वाव । शुद्ध भाव राखावा ॥3॥

3641

कवतुकवाणी बोलतसें लाडें । आरुष वांकडें करुनि मुख ॥1॥
दुजेपणीं भाव नाहीं हे आशंका । जननीबाळकामध्यें भेद ॥ध्रु.॥
सलगी दुरूनि जवळी पाचारूं । धांवोनियां करूं अंगसंग॥2॥
धरूनि पालव मागतों भातुकें । आवडीचें निकें प्रेमसुख ॥3॥
तुका ह्मणे तुज आमची च गोडी । ऐसी हे आवडी कळों आली ॥4॥

3642

ऐकें पांडुरंगा वचन माझें एक । जालों मी सेवक दास तुझा ॥1॥
कळे तैसा आतां करावा उद्धार । खुंटला विचार माझा पुढें ॥ध्रु.॥
दंभ मान माझा करूं पाहे घात । जालिया ही थीत कारणाचा ॥2॥
हीन बुिद्ध माझी अधम हे याती । अहंकार चित्तीं वसों पाहे ॥3॥
तुका ह्मणे मज विघडतां क्षण । न लगे जतन करीं देवा ॥4॥

3643

जेणें माझें चित्त राहे तुझ्या पायीं । अखंड तें देइप प्रेमसुख ॥1॥
देहभाव राख दीन करूनियां । जनाचारी वायां जाय तैसा ॥ध्रु.॥
द्रव्य दारा नको मानाची आवडी । कवणेविशीं गोडी प्रपंचाची ॥2॥
तुझें नाम माझें धरूनियां चित्त । एकांत लोकांत सदा राहो ॥3॥
तुका ह्मणे तुझे जडोनियां पायीं । जालों उतराइऩ पांडुरंगा ॥4॥

3644

काय सांगों या संतांचे उपकार । मज निरंतर जागविती॥1॥
काय द्यावें त्यांचें व्हावें उतराइऩ । ठेवितां हा पायीं जीव थोडा ॥ध्रु.॥

सहज बोलणें हितउपदेश । करूनि सायास शिकविती॥2॥

तुका ह्मणे वत्स धेनुवेचा चित्तीं । तैसे मज येती सांभाळीत ॥3॥

3645

देव जाणता देव जाणता । आपली च सत्ता एकाएकीं॥1॥
देव चतुर देव चतुर । जाणोनि अंतर वर्ततसे॥2॥
देव निराळा देव निराळा । अलिप्त विटाळा तुका ह्मणे ॥3॥

3646

आपण चाळक बुद्धीच्या संचारा । आह्मांसी वेव्हारा पात्र केलें ॥1॥
काय जालें तरी नेघा तुह्मीं भार । आणीक कोणां थोर ह्मणों सांगा ॥ध्रु.॥
पंच भूतें तंव कर्माच्या या मोटा । येथें खरा खोटा कोण भाव ॥2॥
तुका ह्मणे नाहीं बोलावया जागा । कां देवा वाउगा श्रम करूं ॥3॥

3647

एका एक वर्में लावूनियां अंगीं । ठेवितों प्रसंगीं सांभाळीन ॥1॥
नेघावा जीं तुह्मी वाव बहु फार । धरूनि अंतर ठायाठाव ॥ध्रु.॥
वेव्हारें आलें तें समानें चि होतें । बळ नाहीं येथें चालों येत ॥2॥
तुका ह्मणे आतां निवाडा च साटीं । संवसारें तुटी करुनि ठेलों ॥3॥

3648

आतां येथें खरें । नये फिरतां माघारें ॥1॥
होइल हो तैसी आबाळी । देहनिमित्य या बळी ॥ध्रु.॥
तुह्मांसवें गांठी । देवा जीवाचिये साटीं ॥2॥
तुका नव्हे लंड । करूं चौघांमध्यें खंड॥3॥

3649

कां हो वाडवितां देवा । मज घरी समजावा । केवडा हो गोवा । फार केलें थोडएाचें ॥1॥
ठेविन पायांवरी डोइऩ । यासी तुमचें वेचे काइऩ । जालों उतराइऩ । जाणा एकएकांचे ॥ध्रु.॥
निवाड आपणियांपाशीं । असोन कां व्हावें अपेसी । होती गांठी तैसी । सोडूनियां ठेविली ॥2॥
तुका ह्मणे गोड । होतें जालिया निवाड । दर्शनें ही चाड । आवडी च वाढेल ॥3॥

3650

नव्हों सभाधीट । समोर बोलाया नीट । एकलीं एकट । दुजें नाहीं देखिलें ॥1॥

आतां अवघें तुम्हीं जाणां । तुमचें माझें नारायणा । येइऩल करुणा । ते चि पहा तुह्मांसी ॥ध्रु.॥

ताळ नाहीं माझे बुद्धी । धरली न धरवे शुद्धी । आतां बळें कधीं । कोण्या जन्में निवाड ॥2॥
आतां शेवटीचें । उत्तर तें हें चि साचें । शरण आलें त्याचें । तुका ह्मणे सांभाळा ॥3॥

3651

ऐसा तंव मोळा । तुमचा नसेल गोपाळा ॥1॥
मागत्याची टाळाटाळी । झिंज्या ओढोनि कपाळीं ॥ध्रु.॥
नसेल ना नवें । ऐसें धरियेलें देवें ॥2॥
तुका ह्मणे जाला । उशीर नाहीं तो विठ्ठला ॥3॥

3652

माझ्या कपाळाच्या गुणें । किंवा सरलेंसे नेणें ॥1॥
नये वचन बाहेरी । उभें तिष्ठतसें दारीं ॥ध्रु.॥
काय सांगायास वेचे। रींद आरंभीं ठायींचे ॥2॥
तुका ह्मणे किती । भीड धरावी पुढती ॥3॥

3653

कांहीं एक तरी असावा आधार । कासयानें धीर उपजावा ॥1॥
ह्मणविल्यासाटीं कैसें पडे रुजु । धणी नाहीं उजू सन्मुख तो ॥ध्रु.॥
वेचल्या दिसांचा कोणावरी लेखा । घालावा हा सुखासुखा आह्मीं ॥2॥
नाहीं मनोगत तोंवरि हे देवा । तुका ह्मणे सेवा नेघीजे तों ॥3॥

3654

मनाचिये साक्षी जाली सांगों मात । सकळ वृत्तांत आपला तो ॥1॥
तुह्मां परामृश घेणें सत्ताबळें । धरितां निराळें कैसीं वांचों ॥ध्रु.॥
मी माझें सांडून यावया पसारा । आणीक दातारा काय काज ॥2॥
तुका ह्मणे आह्मी तुजविण एका । निढळें लौकिका माजी असों ॥3॥

3655

घालूनि लोळणी पडिलों अंगणीं । सिंचा सिंचवणी तीर्थ वरि ॥1॥
वोल्हावेल तनु होइऩल शीतळ । जाली हळहळ बहुतापें ॥ध्रु.॥
पावेन या ठाया कइप जालें होतें । आलों अवचितें उष्टएावरि ॥2॥
तुका ह्मणे कोणी जाणवा राउळी । येइल जवळी पांडुरंग ॥3॥

3656

तरीं भलें वांयां गेलों । जन्मा आलों मागुता । ह्मणऊनि ठेलों दास । सावकास निर्भयें ॥1॥
उणें पुरें काय माझें। त्याचें ओझें तुह्मांसी ॥ध्रु.॥
सांभाळावें तें म्या काइऩ । अवो आइऩ विठ्ठले । मागें जया जाइऩ नें स्थळा । तुज गोपाळा विसरेंना ॥2॥
आपलें म्यां एकसरें । करुनि बरें घेतलें । तुका ह्मणे नारायणा । आतां जाणां आपुलें ॥3॥

3657

उरलें तें भिHसुख । डोळां मुख पाहावें । अंतरींचें कां हों नेणां । नारायणा माझिये ॥1॥
पुरवां तैसी केली आळी । बळी जगदानियां ॥ध्रु.॥
हातीं घेउनि चोरां भातें । दावां रितें बाळका। साजतें हें थोरपण । नाहीं विण वत्सळा ॥2॥
शाहणें तरीं लाड दावी । बाळ जेवीं मातेसी । तुका ह्मणे पांडुरंगा । ऐसें पैं गा आहे हें ॥3॥

3658

धरूनि हें आलों जीवीं । भेटी व्हावी विठोबासी॥1॥
संकल्प तो नाहीं दुजा । महाराजा विनवितों ॥ध्रु.॥
पायांवरि ठेविन भाळ । येणें सकळ पावलें ॥2॥
तुका ह्मणे डोळेभरी । पाहिन हरी श्रीमुख ॥3॥

3659

तुह्मां उद्धरणें फार । मज दुसरी नाहीं थार ॥1॥
आतां जैसें तैसें सोसा । काय करणें हृषीकेशा ॥ध्रु.॥
बरें न दिसेल ओळी । एका अन्न एका गाळी ॥2॥
लावितो आभार । तुका विखरलेती फार ॥3॥

3660

न कळे जी भHी काय करूं सेवा । संकोचोनि देवा राहिलोंसे ॥1॥
जोडोनियां कर राहिलों निवांत । पायांपाशीं चित्त ठेवूनियां ॥ध्रु.॥
दिशाभुली करीं स्थळीं प्रदक्षणा । भ्रमें नारायणा कष्टविलें ॥2॥
तुका ह्मणे जालों आYोचा पाळक । जीवनासी एक ठाव केला ॥3॥

3661

एकविध वृित्त न राहे अंतरीं । स्मरणीं च हरी विस्मृति ॥1॥
कैसा हा नवलाव वाटतो अनुभवें । मज माझ्या जीवें सािक्षत्वेसी ॥ध्रु.॥
न राहे निश्चळ जागवितां मन । किती क्षीणेंक्षीणें सावरावें ॥2॥
तुका ह्मणे बहु केले वेवसाव । तेणें रंगें जीव रंगलासे ॥3॥

3662

आतां सोडवणें न या नारायणा । तरि मी न वंचे जाणा काळा हातीं ॥1॥
ऐसें सांगोनिया जालों उतराइऩ । आणीक तें काइऩ माझे हातीं ॥ध्रु.॥
केलियाचें माप नये सेवटासी । करितील नासि अंतराय ॥2॥
तुका ह्मणे भय वाटतसे जीवा । धांवणिया धांवा लवकरी ॥3॥

3663

सत्या माप वाढे । गबाळाची चाली खोडे ॥1॥
उतरे तें कळें कसी । विखरोणें सर्वदेशीं ॥ध्रु.॥
घरामध्ये राजा । नव्हे हो वा पाटपूजा ॥2॥
तुका ह्मणे साचें । रूप तें दर्पणाचें॥3॥

3664

नाहीं खंड जाला । माझा तुमचा विठ्ठला ॥1॥
कैसें कैसें हो दुिश्चत । आहे चौघांपाशीं नीत ॥ध्रु.॥
मुळींचे लिहिलें । मज आतां सांपडलें ॥2॥
तुका ह्मणे मज । न लगे बोलणें सहज॥3॥

3665

हेचि वादकाची कळा । नाहीं येऊं येत बळा ॥1॥
धीर करावा करावा । तरी तो आहे आह्मां देवा ॥ध्रु.॥
रिघावें पोटांत। पायां पडोन घ्यावा अंत ॥2॥
तुका ह्मणे वरि । गोडा आणावा उत्तरीं ॥3॥

3666

एक परि बहिर बरें । परि तीं ढोरें ग्यानगडें ॥1॥
कपाळास लागली अगी । अभागी कां जीतसे ॥ध्रु.॥
एक परि बरें वेडें । ताकिऩक कुडें जळो तें ॥2॥
तुका ह्मणे खातडवासी । अमृतासी नोळखे ॥3॥

3667

खेळों मनासवें जीवाच्या संवादें । कौतुक विनोदें निरांजनी ॥1॥
पचीं पडिलें तें रुचे वेळोवेळां । होतसे डोहळा आवडीस ॥ध्रु.॥
एकांताचें सुख जडलें जिव्हारीं । वीट परिचारीं बरा आला ॥2॥
जगाऐसी बुिद्ध नव्हे आतां कदा । लंपट गोविंदा जालों पायीं ॥3॥
आणीक ते चिंता न लगे करावी । नित्य नित्य नवी आवडी हे ॥4॥
तुका ह्मणे धडा राहिला पडोन । पांडुरंगीं मन विसांवलें ॥5॥

3668

उचिताचा काळ । साधावया युिHबळ । आपलें सकळ । ते प्रसंगीं पाहिजे ॥1॥
नेम नाहीं लाभ हानि । अवचित घडती दोनी । विचारूनि मनीं । पाहिजे तें प्रयोजावें ॥ध्रु.॥
जाळ जाळा काळें । करपों नेदावें आगळें । जेवितां वेगळें । ज्याचें त्याचें तेथें तें शोभे ॥2॥
पाळी नांगर पाभारीं । तन निवडूनि सोंकरी । तुका ह्मणे धरी । सेज जमा सेवटीं ॥3॥

3669

पडिलिया ताळा । मग अवघा चि निर्वाळा । तेथें कोणी बळा । नाहीं येत कोणासी ॥1॥
जोडिलें तें लागें हातीं । आपआपली नििंश्चती । हर्ष आणि खंती । तेथें दोनी नासलीं ॥ध्रु.॥
सहज सरलिया कारणें । मग एकला आपण । दिसे तरी भिन्न । वचनाचा प्रसंग ॥2॥
करूनि झाडा पाडा । तुका वेगळा लिगाडा। नििंश्चतीच्या गोडा । गोष्टी ह्मुण लागती ॥3॥

3670

जीविता तो माझा पिता । उखता तो उखत्यांचा॥1॥
जनादऩनीं सरती कर्में । वाते भ्रमे अनेत्र । अपसव्य सव्यामधीं । ऐसी शुद्धी न धरितां ॥2॥
तुका ह्मणे खांद्या पानें । सिंचतां भिन्न कोरडी॥3॥

3671

माउलीची चाली लेंकराचे ओढी । तयालागीं काढी प्राणें प्रीती ॥1॥
ऐसी बिळवंत आवडी जी देवा । संतमहानुभावा विनवितों ॥ध्रु.॥
मोहें मोहियेलें सर्वकाळ चित्त । विसरु तो घेत नाहीं क्षणें ॥2॥
तुका ह्मणे दिला प्रेमाचा वोरस । सांभािळलें दास आपुलें तें ॥3॥

3672

केवढा तो अहंकार । माझा तुह्मां नव्हे दूर ॥1॥
आतां कोण पडे पायां । तुमच्या अहो पंढरिराया ॥ध्रु.॥
कां जी कृपेनें कृपण । वेचत असे ऐसें धन ॥2॥
तुका ह्मणे देवें । दुजियाचें पोतें न्यावें ॥3॥

3673

अपराधी ह्मणोनि येतों काकुलती । नाहीं तरी होती काय चाड ॥1॥
येइल तारूं तरी तारा जी देवा । नाहीं तरी सेवा घ्या वो भार ॥ध्रु.॥
कासया मी आतां वंचूं हे शरीर । आहें बारगीर जाइप जनें ॥2॥
तुका ह्मणे मन करूनि मोकळें । आहें साळेंढाळें उदार मी ॥3॥

3674

माझे तों फुकाचे कायेचे चि कष्ट । नव्हे क्रियानष्ट तुह्मांऐसा ॥1॥
कांहीं च न वंचीं आजिचा प्रसंगीं । सकळा ही अंगीं करीन पूजा ॥ध्रु.॥
द्यावें काहीं तुह्मीं हें तों नाहीं आस । असों या उदास देहभावें ॥2॥
तुका ह्मणे माझी मावळली खंती । समाधान चित्तीं सर्वकाळ ॥3॥

3675

स्वामीचिया सत्ता । आधीं वर्म येतें हाता । पुढती विशेषता । लाभें लाभ आगळा ॥1॥
करीं कवतुकाचे बोल । परि जिव्हाऑयाची ओल । आवडे रसाळ । मायबापा लाडाचें ॥ध्रु.॥
मनें मेळविलें मना । नाहीं अभावी शाहणा । अंतरींच्या खुणा । वरि दिल्या उमटोनि ॥2॥
नाहीं पराश्रमें काळा । अवघ्या जागविल्या वेळा । देवासी निराळा । तुका क्षण न सोडी ॥3॥

3676

एके ठायीं अन्नपाणी । ग्रासोग्रासीं चिंतनीं ॥1॥
वेळोवेळां जागवितों । दुजें येइल ह्मुण भीतों ॥ध्रु.॥
नाहीं हीं गुंतत उपचारीं । मानदंभाचे वेव्हारीं ॥2॥
तुका जालासे शाहाणा । आड लपे नारायणा ॥3॥

3677

वैरागरापाशीं रत्नाचिया खाणी । हे चि घ्यावी धणी फावेल तों ॥1॥
येथें नाहीं तर्कवितकाऩची चाड । होतसे निवाड ख†या खोटएां ॥ध्रु.॥
उगा च सारावा वाढिला तो ठाव । वाढितिया भाव कळतसे ॥2॥
तुका ह्मणे टांचणीचें पाणी । येथें झरवणी जैशातैसें॥3॥

3678

समर्थ या नांवें दिनांचा कृपाळ । हें तंव सकळ स्वामीअंगीं ॥1॥
मज काय लागे करणें विनवणी । विदित चरणीं सकळ आहे ॥ध्रु.॥
दयासिंधु तुह्मां भांडवल दया । सिंचावें आतां या कृपापीयूषें ॥2॥
तुका ह्मणे अवो पंढरिनिवासे । बहु जीव आसे लागलासे ॥3॥

3679

लेखिलें कवित्व माझे सहज बोल । न लगे चि ओल जिव्हाऑयाची ॥1॥
नये चि उत्तर कांहीं परतोनि । जालों नारायणीं न सरतें ॥ध्रु.॥
लाजिरवाणी कां वदली हे वाचा । नव्हे च ठायींचा मननशीळ ॥2॥
तुका ह्मणे फळ नव्हे चि सायासा । पंढरीनिवासा काय जालें ॥3॥

3680

येणें जाला तुमचे पोतडीचा झाडा । केलासी उघडा पांडुरंगा ॥1॥
भरूनियां घरीं राहिलों वाखती । आपुली नििंश्चती आपल्यापें ॥ध्रु.॥
आतां काय उरी उरली ते सांगा । आणिलेति जगाचिये साक्षी ॥2॥
तुका ह्मणे कोठें पाहोंजासी आतां । माझी जाली सत्ता तुह्मांवरि ॥3॥

3681

तुमच्या पाळणा ओढतसे मन । गेलों विसरोन आपणासी ॥1॥
लागेल पालटें फेडावें उसणें । येणें चि प्रमाणें पांडुरंगा ॥ध्रु.॥
तुमचे आवडी संबंधाचा त्याग । घेतला ये लाग जगनिंदेचा ॥2॥
तुका ह्मणे जैसा माझा जीव ओढे । तैसें च तिकडे पाहिजेल ॥3॥

3682

नाहीं मज कोणी उरला दुर्जन । मायबापाविण ब्रह्मांडांत॥1॥
कासया जी माझी करणें येविसीं । भयाची मानसीं चिंता संतीं ॥ध्रु.॥
विश्वंभराचिये लागलों सांभाळीं । सत्तेनें तो चाळी आपुलिये ॥2॥
तुका ह्मणे माझें पाळणपोषण । करितां आपण पांडुरंगा ॥3॥

3683

मज कांहीं सीण न व्हावा यासाटीं । कृपा तुह्मां पोटीं उपजलीं ॥1॥
होतें तैसें केलें आपलें उचित । शिकविलें हित बहु बरें ॥ध्रु.॥
आह्मी न मनावी कोणाची आशंका । तुह्मां भय लोकां आहे मनीं ॥2॥
तुका ह्मणे आतां संचिताचा ठेवा । वोडवला घ्यावा जैसा तैसा ॥3॥

3684

कोणाचें चिंतन करूं ऐशा काळें । पायांचिया बळें कंठीतसें ॥1॥
पाहातसें वाट येइप गा विठ्ठला । मज कां हा केला परदेश ॥ध्रु.॥
बहुतांचे सत्ते जालों कासावीस । जाय रात्री दिस वैरियांचा ॥2॥
तुका ह्मणे बैसें मनाचिये मुळीं । तरीं च ही जाळीं उगवतीं ॥3॥

3685

कां जी तुह्मीं ऐसे नव्हा कृपावंत । निवे माझें चित्त ठायिंच्या ठायीं ॥1॥
कांही शम नये विषम अंतरा । शांतीचा तो बरा ऐसा योग ॥ध्रु.॥
दुःखी होतों पंचभूतांच्या विकारें । जडत्वें दातारें राखावीं तीं ॥2॥
तुका ह्मणे मोडा अहंकाराची मान । धरितों चरण ह्मणऊनि ॥3॥

3686

मागत्याची कोठें घडते निरास । लेंकरा उदास नाहीं होतें ॥1॥
कासया मी होऊं उतावीळ जीवीं । जाणता गोसावी सर्व आहे ॥ध्रु.॥
जाला तरी वेळ कवतुकासाटीं । निदऩया तों पोटीं उपजेना ॥2॥
तुका ह्मणे त्यासी ठाउकें उचित । होइऩल संकेत नेमियेला ॥3॥

3687

आरुषा वचनीं मातेची आवडी । ह्मणऊनि तांतडी घेती नाहीं ॥1॥
काय होइल माझें मांडिलें कवतुक । आदराची भूक रडारोवी ॥ध्रु.॥
लपोनियां करी चुकुर माऊली । नाहीं होती केली निष्ठासांडी ॥2॥
तुका ह्मणे करी पारखीं वचनें । भेवउनि तान्हें आळवावें ॥3॥

3688

प्रीतीच्या भांडणा नाहीं शिरपाव । वचनाचे चि भाव निष्ट‍ता ॥1॥
जीणें तरी एका जीवें उभयता । पुत्राचिया पिता दुखवे दुःखें ॥ध्रु.॥
काय जाणे तुटों मायेचें लिगाड । विषम तें आड उरों नेणें ॥2॥
तुका ह्मणे मज करुणा उत्तरें । करितां विश्वंभरे पाविजैल ॥3॥

3689

नको घालूं झांसां । मना उपाधिवोळसा ॥1॥
जे जे वाहावे संकल्प । पुण्य तरी ते चि पाप ॥ध्रु.॥
उपजतो भेव । होतो कासावीस जीव ॥2॥
तुका ह्मणे पाहों । होइल तें निवांत राहों॥3॥

3690

बीजीं फळाचा भरवसा । जतन सिंचनासरिसा । चाविलिया आसा । काकुलती ते नाड ॥1॥
हा तों गडसंदीचा ठाव। पिके पिकविला भाव । संकोचोनि जीव । दशा केली जतन ॥ध्रु.॥
माती घाली धनावरी । रांडा रोटा वरीवरी । सुखाचे सेजारीं। दुःख भ्रमें भोगीतसे ॥2॥
तुका ह्मणे दिशाभुली । जाल्या उफराटी चाली । निवाडाची बोली । अनुभवें साक्षीसी ॥3॥

3691

काय उरली ते करूं विनवणी । वेचलों वचनीं पांडुरंगा ॥1॥
अव्हेरलों आतां कैचें नामरूप । आदर निरोप तरि तो नाहीं ॥ध्रु.॥
माझा मायबाप ये गेलों सलगी । तों हें तुह्मां जगीं सोयइरिका ॥2॥
तुका ह्मणे आतां जोडोनियां हात । करी दंडवत ठायिंचाठायीं ॥3॥

3692

आवडी धरूनि करूं गेलों लाड । भिHप्रेमकोड न पुरे चि ॥1॥
ह्मणऊनि जीव ठेला असावोनि । खेद होतो मनीं बहु साल ॥ध्रु.॥
वेठीऐसें वाटे निर्फळ कारण । शीतळ होऊन खोडावलों॥2॥
तुका ह्मणे सरतें नव्हें चि पायांपें । बळ केलें पापें नव्हें चि भेटी ॥3॥

3693

प्रीतीचा तो कळवळा । जिव्हाळाचि वेगळा ॥1॥
बहु नेदी रडों माता । दुिश्चत होतां धीर नव्हे ॥ध्रु.॥
वरी वरी तोंडापुरतें । मोहोरी तें कळतसे ॥2॥
जाणोनियां नेणता तुका । नव्हे लोकांसारिखा ॥3॥

3694

हा गे हा चि आतां लाहो । माझा अहो विठ्ठला॥1॥
दंडवत दंडवत । वेगळी मात न बोलें ॥ध्रु.॥
वेगळाल्या कोठें भागें। लाग लागें लावावा ॥2॥
तुका ह्मणे केल्या जमा । वृित्ततमा भाजूनि ॥3॥

3695

तुह्मांसी न कळे सांगा काय एक । असया संकल्प वागवूं मी ॥1॥
आहे तेथें सत्ता ठेविलें स्थापूनि । प्रमाणें चि वाणी वदे आYाा ॥ध्रु.॥
कृपा जाली मग न लगे अंगसंग । निजध्यासें रंग चढता राहे ॥2॥
तुका ह्मणे मागें बोलिलों तें वाव । आतां हा चि भाव दृढ झाला ॥3॥

3696

आवडी न पुरे मायबापापासीं । घडों का येविसीं सकइऩल ॥1॥
होइऩल नेमलें आपुलिया काळें । आलीयाचा बळें आघ्रो उरे ॥ध्रु.॥
जाणविलें तेथे थोडें एकवेळा । सकळ ही कळा सवाौत्तमीं ॥2॥
तुका ह्मणे निवेदिलें गुहए गुज । आतां तुझी तुज सकळ चिंता ॥3॥

3697

वोखटा तरी मी विटलों देहासी । पुरे आतां जैसी जोडी पुन्हां ॥1॥
किती मरमर सोसावी पुढती । राहिलों संगती विठोबाचे ॥ध्रु.॥
आतां कोण याचा करील आदर । जावो किळवर विटंबोनि ॥2॥
तुका ह्मणे आतां सांडि तें चि सांडि । कोण फिरे लंडी यासी मागें ॥3॥

3698

हें ही ऐसें तें ही ऐसें । उभय पिसें अविचार ॥1॥
अभिमानाचे ठेलाठेलीं । मधीं जाली हिंपुष्टी ॥ध्रु.॥
धीरा शांती ठाव नुरे । हा चि उरे आबाऑया ॥2॥
कौतुक हें पाहे तुका । कढतां लोकां अधनि ॥3॥

3699

हित जाणे चित्त । कळों येतसे उचित ॥1॥
परिहार ते संपादनी । सत्य कारण कारणीं ॥ध्रु.॥
वरदळ तें नुतरे कसीं । आगीमध्यें तें रसीं ॥2॥
तुका ह्मणे करुनी खरें । ठेवितां तें पुढें बरें॥3॥

3700

देवें दिला देह भजना गोमटा । तों या जाला भांटा बाधिकेच्या ॥1॥
ताठोनियां मान राहिली वरती । अहंकारा हातीं लवों नल्हे ॥ध्रु.॥
दास ह्मणावया न वळे रसना । सइरवचना बासे गळा ॥2॥
तुका ह्मणे कोठें ठेवावा विटाळ । स्नानें नीर्मळ व्हावयासी ॥3॥

3701

काय करूं पोरा लागली चट । धरी वाट देउळाची॥1॥
सांगितलें नेघे कानीं । दुजें मनीं विठ्ठल ॥ध्रु.॥
काम घरीं न करी धंदा । येथें सदा दुिश्चत ॥2॥
आमचे कुळीं नव्हतें ऐसें । हें च पिसें निवडलें ॥3॥
लौकिकाची नाहीं लाज । माझें मज पारिखें ॥4॥
तुका ह्मणे नरका जाणें । त्या वचनें दुष्टांचीं ॥5॥

3702

कारणापें असतां दृष्टी । शंका पोटीं उपजेना ॥1॥
शूर मिरवे रणांगणीं । मरणीं च संतोष ॥ध्रु.॥
पाहिजे तो कळवळा। मग बळा काय उणे ॥2॥
तुका ह्मणे उदारपणें । काय उणें मनाचें॥3॥

3703

नव्हती हे उसणे बोल । आहाच फोल रंजवण॥1॥
अनुभव तो वरावरी । नाहीं दुरी वेगळा ॥ध्रु.॥
पाहिजे तें आलें रुची।काचाकुची काशाची ॥2॥
तुका ह्मणे लाजे आड । त्याची चाड कोणासी ॥3॥

3704

जों जों घ्यावा सोस । माझे वारीं गर्भवास । लटिक्याचा दोष । अधिक जडे अंगेसीं ॥1॥
आतां आहे तैसें असो । अनुताप अंगीं वसो । येवढें चि नसो । माझें आणि परावें ॥ध्रु.॥
जागाजालेपणें। काय नासावें स्वप्न । शब्दाचिया शिणें । कष्ट मिथ्या मानावे ॥2॥
छाये माकड विटे । धांवे कुपीं काय भेटे । तुका ह्मणे फुटे । डोइऩ गुडघे कोंपर ॥3॥

3705

गुणांचा चि सांटा । करूं न वजों आणिका वाटा॥1॥
करिती छंद नानापरी । भरोन सिणती आडभरी ॥ध्रु.॥
नेमली पंगती। आह्मां संतांची संगती ॥2॥
तुका ह्मणे लीळा । येर कवतुक पाहों डोळां ॥3॥

3706

शिकल्या शब्दाचें उत्पादितों Yाान । दरपणींचें धन उपर वाया ॥1॥
अनुभउ कइं होइऩन भोगिता । सांकडें तें आतां हें चि आलें ॥ध्रु.॥
गायें नाचें करीं शरीराचे धर्म । बीजकळावर्म तुमचें दान ॥2॥
तुका ह्मणे केला उशीर न साहे । द्याल तरी आहे सर्व सिद्ध ॥3॥

3707

सिकविला तैसा पढों जाणे पुसा । कैंची साच दशा तैसी अंगीं ।
स्वप्नींच्या सुखें नाहीं होत राजा । तैसा दिसे माझा अनुभव ॥1॥
कासया हा केला जिहुवे अळंकार । पायांसी अंतर दिसतसे ॥ध्रु.॥
दर्पणींचें धन हातीं ना पदरीं । डोळां दिसें परी सत्याचिये ।
आस केली तरी लाळ चि घोंटावी । ठकाठकी तेवीं दिसतसे ॥2॥
कवित्वें रसाळ वदविली वाणी । साक्ष ही पुराणीं घडे ऐसी ।
तुका ह्मणे गुरें राखोनि गोंवारी । माझीं ह्मणे परि लाभ नाहीं ॥3॥

3708

अनुभव तो नाहीं अमुचिया दरषणें । अइकिलें कानें वदे वाणी ।
जेविल्याचा कैसा अनुभव अंतरीं । ह्मणतां मांडे पुरी काय होतें ॥1॥
नाहींनाहीं गेली तळमळ दातारा । कां जी हरिहरा चाळविलें ॥ध्रु.॥
पत्रीं कुशळता भेटी अनादर । काय तें उत्तर  येइल मानूं ।
अंतरीं सबाहएीं कां नाहीं सारिखें । धरूनि पारिखें वर्त्ततसां॥2॥
आलों आलों ऐसी दाऊनियां आस । वाहों बुडतयास काय द्यावें ।
तुका ह्मणे अहो चतुरा शिरोमणि । किती माझी वाणी तुह्मी कोठें॥3॥

3709

केलें तरी आता साच चि करावें । विचारिलें द्यावें कृपादान ॥1॥
संकल्पासी नाहीं बोलिला विकल्प । तुह्मां पुण्यपाप कळे देवा ॥ध्रु.॥
उदार शिH तंव तुमची भूमंडळीं । ऐसी िब्रदावळी गर्जतसे ॥2॥
तुका ह्मणे अहो रकुमादेवीवरा । उपरोध कां धरा माझा आतां ॥3॥

3710

अहो पुरुषोत्तमा । तुह्मां काशाची उपमा ॥1॥
सतंत तो नाहीं बुद्धी । नाळवितां नाहीं शुिद्ध ॥ध्रु.॥
जागविलें तरी । तुह्मां वेिHयेणें हरी ॥2॥
तुका ह्मणे देवा । तुम्हा नित्य दिस नवा॥3॥

3711

मथनें भोगे सार । ताकें घडे उपकार ॥1॥
बरवी सायासाची जोडी । अनुभविया ठावी गोडी ॥ध्रु.॥

पाक आणि रुचि। जेथें तेथें ते कइंची ॥2॥

वाढितो पंगती । तुका आवडी संगती ॥3॥

3712

चिंतनाची जोडी । हा चि लाभ घडोघडी ॥1॥
तुह्मी वसूनि अंतरीं । मज जागवा निर्धारीं ॥ध्रु.॥
जाय जेथें मन । आड घाला सुदर्शन ॥2॥
तुका ह्मणे भोजें । नाचें हो ऐसें न लजें ॥3॥

3713

आवडीची न पुरे धणी । प्रीत मनीं बैसली ॥1॥
नित्य नवा कळवळा । मायबाळामध्यें तों ॥ध्रु.॥
सुख सुखा भेटों आलें । होय वाल्हें पोटींचे ॥2॥
तुका ह्मणे ब्रह्मानंदें । संतवृंदें चरणापें ॥3॥

3714

जडलों तों आतां पायीं । होऊं काइऩ वेगळा ॥1॥
तुम्हीं संतीं कृपा केली । गंगे चाली ओघाची ॥ध्रु.॥
सांभािळलों मायबापा । केलों तापावेगळा ॥2॥
वोरसें या जीव धाला । तुका ठेला मौन्य चि ॥3॥

3715

काळावरी सत्ता । ऐशा करितो वारता ॥1॥
तो मी हीणाहूनि सांडें । देवे दु†हें काळतोंडें ॥ध्रु.॥
मानूनी भर्वसा । होतों दासा मी ऐसा ॥2॥

तुका ह्मणे मान । गेलों वाढवूं थोरपण ॥3॥

3716

समर्थाचे सेवे कोठें नाहीं घात । पाहों नये अंत पांडुरंगा ॥1॥
आहे तैसी नीत विचारावी बरी । येऊनी भीतरी वास करा ॥ध्रु.॥
निढळ राखिलें तरी भयाभीत । हर्षामर्ष चित्त पावतसे॥2॥
तुका ह्मणे तरी कळेल निवाड । दर्शनाची चाड शुभकीतिऩ ॥3॥

3717

बहु धीर केला । जाण न होसी विठ्ठला ॥1॥
आतां धरीन पदरीं । करीन तुज मज सरी ॥ध्रु.॥
जालों जीवासी उदार । उभा राहिलों समोर ॥2॥
तुका विनवी संतां । ऐसें सांगा पंढरिनाथा॥3॥

3718

नेदावी सलगी न करावा संग । करी चित्ता भंग वेळोवेळा ॥1॥
सर्प शांतिरूप न ह्मणावा भला । झोंबे खवळीला तात्काळ तो ॥2॥
तुका ह्मणे दुरी राखावा दुर्जन । करावें वचन न घडे तें ॥3॥

3719

मज अभयदान देइऩ दातारा । कृपेच्या सागरा मायबापा॥1॥
देहभाव तुझ्या ठेवियेला पायीं । आणीक मी कांहीं दुजें नेणें ॥ध्रु.॥
सेवाभिHहीन नेणता पतित । आतां माझे हित तुझ्या पायीं ॥2॥
तुका ह्मणे माझें सर्व ही साधन । नाम संकीर्तन विठोबाचें ॥3॥

3720

करावा वर्षाव । तृषाक्रांत जाला जीव ॥1॥
पाहें आकाशाची वास । जाणता तूं जगनिवास ॥ध्रु.॥
संयोगें विस्तार । वाढी लागे तो अंकूर ॥2॥
तुका ह्मणे फळें । चरणांबुजें तीं सकळें॥3॥

3721

करीं ऐसी धांवाधांवी । चित्त लावीं चरणापें ॥1॥
मग तो माझा मायबाप । घेइल ताप हरूनी ॥ध्रु.॥

बहुतांच्या मतें गोवा । होऊं जीवा नेदावा ॥2॥

तुका ह्मणे करुणाबोलें । धीर विठ्ठलें निघेना ॥3॥

3722

एकविध नारायण । तेथें विषमाचा सीण । पालटों चि भिन्न । नये अणुप्रमाण ॥1॥
अवघें सारावें गाबाळ । चुकवूनियां कोल्हाळ । आनंदाचें स्थळ । एकाएकीं एकांत ॥ध्रु.॥
कायावाचामन। स्वरूपीं च अनुसंधान । लक्ष भेदी बाण । येणे पाडें लवलाहो॥2॥
तुका ह्मणे आळस निद्रा । येथें देउनियां चिरा । देउनियां धीरा । मिठी जाणा जागृतीं ॥3॥

3723

हारपोनि गेली निशी । निद्रा कैसी न देखों ॥1॥
नारायणीं वसलें घर । निरंतर आनंद ॥ध्रु.॥
अवघा रुधविला ठाव। नेला वाव मी माझें ॥2॥
तुका ह्मणे एके ठावीं । असूं नाहीं सीनाभिन्न ॥3॥

3724

पाहा कैसेकैसे । देवें उद्धरिले आनयासें ॥1॥
ऐका नवल्याची ठेव । नेणतां भिHभाव ॥ध्रु.॥
कैलासासी नेला । भिल्ल पानेडी बैसला ॥2॥
पांखांच्या फडत्कारीं । उद्धरुनी नेली घारी ॥3॥
खेचरें पिंडी दिला पाव । त्या पूजनें धाये देव ॥4॥
तुका ह्मणे भोळा । स्वामी माझा हो कोंवळा ॥5॥

3725

अनुभव ऐसा । मज लागला सरिसा ॥1॥
पाठी बैसली सेजारीं । नव्हे शांत कोणे परी ॥ध्रु.॥
कोठें न लगे जावें । कांहीं घालावया ठावें ॥2॥
तुका ह्मणे कोटि । दुःखाच्या च तये पोटीं ॥3॥

3726

पाठीवरी भार । जातो वाहूनियां खर ॥1॥
संत नेतील त्या ठाया । माझी आधीन त्यां काया ॥ध्रु.॥
मोटचौफळ । अंतीं उिच्छष्टाचें बळ ॥2॥
न संडीं मारग । येथें न चोरूनि अंग॥3॥
आपुलिया सत्ता । चालविती नाहीं चिंता ॥4॥
कळविळला तुका । घराचार येथें नका ॥5॥

3727

मागें पुढें जालों लाटा । अवघा मोटा सरळ ॥1॥
नाहीं कोठें रितें अंग । नित्य रंग नवा चि ॥ध्रु.॥
पोसिंद्याचे पडिलों हातीं । वोझें माती चुकली ॥2॥
जोगावलों पोटीं खर । पाठी भार वरि नाहीं ॥3॥
अवघिया मोकऑया दिशा । नाहीं वोळसा कामाचा॥4॥
संताचिये लोळें द्वारीं । पळती दुरी गोमाशा ॥5॥
कांहीं न साहेसा जाला । तुका नेला समर्थ ॥6॥
पातोगें महाद्वारीं। वरि झुली वाकळा ॥7॥

3728

करणें न करणें वारलें जेथें । जातों तेणें पंथें संतसंगें॥1॥
संतीं हें पहिलें लाविलें निशाण । ते खुणा पाहोन गर्जें नाम ॥2॥
तुका ह्मणे तुह्मीं चला या चि वाटे । भरवशानें भेटे पांडुरंग ॥3॥

3729

कइंचें कारण । तृष्णा वाढविते सीण ॥1॥
काय करूनि ऐसा संग । सोसें चि तूं पांडुरंग ॥ध्रु.॥
रूपीं नाहीं गोडी । हांवे हांवे उर फोडी ॥2॥
तुका न पडे भरी । ऐशा वरदळाचे थोरी॥3॥

3730

धन्य तो ग्राम जेथें हरिदास । धन्य तो चि वास भाग्य तया ॥1॥
ब्रह्मYाान तेथें असे घरोघरीं । धन्य त्या नरनारी चतुर्भुज ॥ध्रु.॥
नाहीं पापा रिघ काळाचें जीवन । हरिनामकीर्त्तन घरोघरीं ॥2॥
तुका ह्मणे तिहीं तारिलें सकळां । आपल्या कोटिकुळासहित जीव ॥3॥

3731

मारूं नये सर्प संतांचिये दृष्टी । होतील ते कष्टी व्यापकपणें ॥1॥
एक सूत्र जीवशिवीं आइक्यता । रोम उपडितां अंग कांपे ॥ध्रु.॥
नाहीं साहों येत दुखाची ते जाती । परपीडा भूतीं साम्य जालें ॥2॥
तुका ह्मणे दिला नीतीचा संकेत । पुजा नांवें चित्त सुखी तेणें ॥3॥

3732

भय होतें आह्मीपणें । पाठी येणें घातलें ॥1॥
अवघा आपुला चि देश । काळा लेश उरे चि ना ॥ध्रु.॥
समर्थाचें नाम घेतां । मग चिंता काशाची ॥2॥
तुका ह्मणें नारायणें । जालें जिणें सुखाचें ॥3॥

3733

विषम वाटे दुरवरी । चालूनि परती घरी । मागील ते उरी । नाहीं उरली भयाची ॥1॥
मुख्य न व्हावा तो नाड । सेवटाचे हातीं गोड । सरलिया चाड । मग कैचे उद्वेग ॥ध्रु.॥
होता पहिला अभ्यास । समयीं घालावया कास । तेव्हां लटिके दोष । योगें अनुतापाच्या ॥2॥
तुका ह्मणे आहे । बुद्धी केलियानें साहे । जवळी च पाहें । देव वाट स्मरणाची ॥3॥

3734

आतां कोठें धांवे मन । तुझे चरण देखिलिया ॥1॥
भाग गेला सीण गेला । अवघा जाला आनंदु ॥ध्रु.॥
प्रेमरसें बैसली मिठी । आवडी लाठी मुखासी ॥2॥
तुका ह्मणे आह्मां जोगें । विठ्ठल घोगें खरें माप ॥3॥

3735

विश्वीं विश्वंभर । बोले वेदांतींचा सार ॥1॥
जगीं जगदीश । शास्त्रें वदती सावकास ॥ध्रु.॥
व्यापिलें हें नारायणें । ऐसीं गर्जती पुराणें ॥2॥
जनीं जनादऩन । संत बोलती वचनें ॥3॥
सूर्याचिया परी । तुका लोकीं क्रीडा करी ॥4॥

3736

निरोधती परि न मोडे विकार । बहु हीं दुस्तर विषयद्वारें ॥1॥
राहातेति तुह्मी भरोनि अंतरीं । होतों तदाकारी निविऩषचि ॥ध्रु.॥
कृपेचिया साक्षी असती जवळी । वचनें मोकळीं सरत नाहीं ॥2॥
तुका ह्मणे ताळा मेळवणीपाशीं । विनंती पायापाशीं हे चि करीं ॥3॥

3737

अद्वय चि द्वय जालें चि कारण । धरिलें नारायणें भिHसुख ॥1॥
अपरोक्ष आकार जाला चतुर्भुज । एकतkव बीज भिन्न नाहीं ॥ध्रु.॥
शून्य निरशुन्यी राहिलें निर्मळ । तें दिसे केवळ इटेवरी ॥2॥
सुखें घ्यावें नाम वदना ही चाड । सरिता वापी आड एक पाणी ॥3॥
तुका ह्मणे मी च आहें तेणें सुखें । भेद नाहीं मुखें नाम गातों ॥4॥

3738

उदार चक्रवर्ती । वैकुंठीचा भूपति । पुंडलिकाचिया प्रीती । विटेवरी राहिला ॥1॥
सर्वसिद्धीचा दातार । सवें आणिला परिवार । भH अभयंकर । घ्याघ्या ऐसें ह्मणतसे ॥ध्रु.॥
जेणें हें विश्व निमिऩलें । महर्षीदेवा संस्थापिलें । एकवीस स्वर्गांतें धरिलें । सत्तामात्रें आपुलिया ॥2॥
तुका ह्मणे कृपावंत । इिच्छले पुरवी अर्थ। रििद्धसििद्धमुHी देतसे । शेखीं संग आपुला ॥3॥

3739

सकलगुणें संपन्न । एक देवाचें लक्षण ॥1॥
वरकड कोठें कांहीं । एक आहे एक नाहीं ॥ध्रु.॥
षड्गुण ऐश्वर्य संपन्न । एक भगवंतीं जाण ॥2॥
तुका ह्मणे जेंजें बोला । तेंतें साजे या विठ्ठला ॥3॥

3740

वैकुंठींचें सुख पंढरिये आलें । अवघें पुंडलिकें सांटविलें ॥1॥
घ्या रे घ्या रे माझे बाप । जिव्हा घेउनि खरें माप। करा एक खेप । मग करणें न लगे ॥ध्रु.॥
विषय गुंडोनी ठेवीं पसारा । मग धांव घ्या पंढरपुरा ॥2॥
जंव आहे आयुष्याचा लेश। तंव करीं पंढरीचा वास ॥3॥
अळस न करीं लाभाचा । तुका विनवी कुणबियाचा ॥4॥

3741

देवाचें चरित्र नाठवे सर्वथा । विनोदार्थ कथा गोड वाटे ॥1॥
हातावरि हात हासोनि आफळी । वाजवितां टाळी लाज वाटे ॥2॥
तुका ह्मणे थुंका त्याच्या तोंडावरि । जातो यमपुरी भोगावया ॥3॥

3742

अद्वैतीं तों माझें नाहीं समाधान । गोड हे चरण सेवा तुझी ॥1॥
करूनी उचित देइप हें चि दान । आवडे कीर्तन नाम तुझें॥ध्रु.॥
देवभHपण सुखाचा सोहळा । ठेवुनी निराळा दावी मज ॥2॥
तुका ह्मणे आहे तुझें हें सकळ । कोणी एके काळें देइप मज ॥3॥

3743

हें चि माझें तप हें चि माझें दान । हें चि अनुष्ठान नाम तुझें ॥1॥
हें चि माझें तीर्थ हें चि माझें व्रत । सत्य हें सुकृत नाम तुझें ॥ध्रु.॥
हा चि माझा धर्म हें चि माझें कर्म । हा चि नित्यनेम नाम तुझें ॥2॥
हा चि माझा योग हा चि माझा यYा । हें चि जपध्यान नाम तुझें ॥3॥
हें चि माझें Yाान श्रवण मनन । हें चि निजध्यासन नाम तुझे ॥4॥
हा चि कुळाचार हा चि कुळधर्म । हा चि नित्यनेम नाम तुझें ॥5॥
हा माझा आचार हा माझा विचार । हा माझा निर्धार नाम तुझें ॥6॥
तुका ह्मणे दुजें सांगायासि नाहीं । नामेंविण कांहीं धनवित्त ॥7॥

3744

कोण साक्षीविण । केलें उद्धारा भजन ॥1॥
ऐसें सांगा जी दातारा । माझी भिH परंपरा ॥ध्रु.॥
कोणें नाहीं केली आळी । ब्रह्मYाानाहुनि वेगळी ॥2॥
कोणाचें तों कोड । नाहीं पुरविला लाड ॥3॥
कोणाच्या उद्धारा । केला विलंब माघारा॥4॥
तुका ह्मणे भिन्न । कांहो बोले साक्षीविण ॥5॥

3745

सुखरूप चाली । हळूहळू उसंतिली ॥1॥
बाळगोपाळाची वाट । सेवे सेवकता नीट ॥ध्रु.॥
जरी झाला श्रम । तरी पडों नये भ्रम ॥2॥
तुका ह्मणे दासां । देव सरिसासरिसा॥3॥

3746

चुकली ते वाट । पुढें सांपडवी नीट ॥1॥
ह्मणउनी गर्भवास । नेणती ते हरिचे दास ॥ध्रु.॥
संचिताचा संग । काय जाणों पावें भंग ॥2॥
तुका ह्मणे दृष्टी उघडितों नव्हे कष्टी ॥3॥

3747

कइं तो दिवस देखेन डोळां । कल्याण मंगळामंगळाचें॥1॥
आयुष्याच्या शेवटीं पायांसवे भेटी । किळवरें तुटी जाल्या त्वरे ॥ध्रु.॥
सरो हें संचित पदरींचा गोवा । उताविळें देवा मन जालें ॥2॥
पाउलापाउलीं करितां विचार । अनंतविकार चित्ता अंगीं ॥3॥
ह्मणउनि भयाभीत होतो जीव । भाकितसें कींव अटाहासें ॥4॥
तुका ह्मणे होइल आइकिलें कानीं । तरि चक्रपाणी धांव घाला ॥5॥
दुःखाच्या उत्तरीं आळविले पाय । पाहणें तों काय अजून अंत ॥6॥

3748

कळों येतें वर्म । तरी न पवतों श्रम ॥1॥
तुह्मां शिरीं होता भार । आह्मां कैचा संचार ॥ध्रु.॥
होतें अभयदान । तरी िस्थर होतें मन ॥2॥
तुका ह्मणे पाहें । ऐसी वाट उभा आहे ॥3॥

3749

वारंवार हा चि न पडावा विसर । वसावें अंतर तुमच्या गुणीं ॥1॥
इच्छेचा ये दाता तूं एक समर्था । अगा कृपावंता मायबापा ॥ध्रु.॥
लाभाचिये वोढी उताविळें मन । त्यापरि चिंतन चरणाचें ॥2॥
तुका ह्मणे जीवी जीवन ओलावा । पांडुरंगे दावा शीघ्र आतां ॥3॥

3750

आइका माझीं कवतुकउत्तरें । देउनी सादरें चित्त देवा॥1॥
वोरसें आवडी आलों पायापासीं । होय तें मनेसीं सुख कीजे ॥ध्रु.॥
तुमचें न भंगे सवाौत्तमपण । करितां समाधान लेंकराचें॥2॥
तुका ह्मणे जरी बोलतों बोबडें । तरी वाडे कोडें कवतुक ॥3॥

3751

जन्मा आलियाचा लाभ । पद्मनाभदरुषणें ॥1॥
पाठीलागा येतो काळ । तूं कृपाळु माउली ॥ध्रु.॥
कोण्या उपायें हें घडे । भव आंगडें सुटकेचें ॥2॥
बहु उसंतीत आलों । तया भ्यालों स्थळासी ॥3॥
तुका ह्मणे तूं जननी । ये निर्वाणी विठ्ठले ॥4॥

3752

नाहीं गुणदोष लिंपों देत अंगीं । झाडितां प्रसंगीं वरावरी ॥1॥
निकटवासिया आळवितों धांवा । तेथूनियां देवा सोडवूनी ॥ध्रु.॥
उमटे अंतरीं तें करूं प्रगट । कळोनी बोभाट धांव घालीं ॥2॥
तुका ह्मणे तरि वांचलों या काळें । समर्थाचे बळें सुखी असों ॥3॥

3753

आतां येणें पडिपाडें । रस सेवूं हा निवाडें । मुंगी नेली गोडें । ठेविलिये अडचणी ॥1॥
तैसें होय माझ्या जीवा । चरण न सोडीं केशवा । विषयबुिद्ध हेवा । वोस पडो सकळ ॥ध्रु.॥
भुकेलिया श्वाना । गांठ पडे सवें अन्ना । भुकों पाहे प्राणा । परि तोंडिंची न सोडी ॥2॥
काय जिंकियेलें मन । जीवित्व कामातुरा तृण । मागे विभिचारिण । भHी तुका ये जाती ॥3॥

3754

न पवीजे तया ठाया । आलों कायाक्लेशेसीं ॥1॥
आतां माझें आणीं मना । नारायणा ओजेचें ॥ध्रु.॥
बहु रिणें पिडिलों फार । परिहार करावा ॥2॥
तुका ह्मणे निर्बळशिH । काकुलती म्हुण येतों ॥3॥

3755

बहु फिरलों ठायाठाव । कोठें भाव पुरे चि ना ॥1॥
समाधान तों पावलों । उरलों बोलों यावरि ॥ध्रु.॥
घे गा देवा आशीर्वाद । आमुच्या नांद भाग्यानें ॥2॥
तुका ह्मणे जेवूं आधी । खवखव मधीं सारावी ॥3॥

3756

कोण येथें रिता गेला । जो जो आला या ठाया॥1॥
तातडी ते काय आतां । ज्याची चिंता तयासी ॥ध्रु.॥
नांवासाटीं नेघें भार । न लगे फार वित्पित्त ॥2॥
तुका ह्मणे न लगे जावें । कोठें देवें सुचनें ॥3॥

3757

इंिद्रयाचें पुरे कोड । तें चि गोड पुढती ही ॥1॥
जावें म्हणती पंढरपुरा । हा चि बरा संसार ॥ध्रु.॥
बैसलें तें मनामुळीं । सुख डोळीं देखिलें ॥2॥
तुका ह्मणे देती कान । वाणावाण निवडूनी ॥3॥

3758

आतां देवा मोकिळलें । तुह्मी भलें दिसेना ॥1॥
आतां नाहीं जीवभाव । उरला ठाव वेगळा ॥ध्रु.॥
सांभाळुन घ्यावें देवा । आपणासवा यावरि ॥2॥
तुका ह्मणे नग्न भाज । तरि ते लाज स्वामीसी ॥3॥

3759

आशाबद्ध आह्मी भाकितसों कींव । तत्पर हा जीव कार्यापाशीं ॥1॥
प्रतिउत्तराची पाहातसें वाट । करूनि बोभाट महाद्वारीं ॥ध्रु.॥
आपुल्या उचितें करूनियां ठेवीं । संबंध गोसावी तोडोनियां ॥2॥
तुका ह्मणे एक जालिया निवाड । कोण बडबड करी मग ॥3॥

3760

खद्योतें फुलविलें रविपुढें ढुंग । साक्षी तंव जग उभयतां ॥1॥
आपल्या आपण नाहीं शोभों येत । चार करी स्फीत दाखवूनि ॥ध्रु.॥
खाणार ताकाचें आसातें माजीरें । आपणें चि अधीर कळों येतें ॥2॥
तुका ह्मणे जळो मैंदाची मवाळी । दावूनियां नळी कापी सुखें ॥3॥

3761

नाहीं सरों येत कोरडएा उत्तरीं । जिव्हाऑयाची बरी ओल ठायीं ॥1॥
आपुलिया हिता मानिसी कारण । सत्या नारायण साहे असो ॥ध्रु.॥
निर्वाणीं निवाड होतो आगीमुखें । तप्त लोह सुखें धरितां हातीं ॥2॥
तुका ह्मणे नेम न टळतां बरें । ख†यासी चि खरें ऐसें नांव ॥3॥

3762

आलों उल्लंघुनि दुःखाचे पर्वत । पायांपाशीं हित तुमच्या तरी ॥1॥
न देखेल लासा दुःखी होतें मन । कठिणें कठिण वाटतसे ॥ध्रु.॥
नव्हे सांडी परि वाटतें निरास । न ये माझा दिस संकल्पाचा ॥2॥
तुका ह्मणे तुह्मीं सदैव जी देवा । माझ्या हा चि जीवा एक ठाव ॥3॥

3763

किती सोसिती करंटीं । नेणों संसाराची आटी । सर्वकाळ पोटीं । चिंतेची हळहळ ॥1॥
रिकामिया तोंडें राम । काय उच्चारितां श्रम । उफराटा भ्रम । गोवी विषय माजिरा ॥ध्रु.॥
कळतां न कळे । उघडे झाकियेले डोळे । भरलें त्याचे चाळे । अंगीं वारें मायेचें ॥2॥
तुका ह्मणे जन । ऐसें नांवबुिद्धहीन । बहुरंगें भिन्न । एकीं एक निमलें ॥3॥

3764

मंगळाचा मंगळ सांटा । विट तोटा नेणे तें ॥1॥
हें भरा सातें आलें । भलें भलें ह्मणवावें ॥ध्रु.॥
जनीं जनादऩन वसे । येथें दिसे तें शुद्ध ॥2॥
तुका ह्मणे बहुतां मुखें । खरें सुखें ठेवावें॥3॥

3765

नामाचा महिमा बोलिलों उत्कर्ष । अंगा कांहीं रस न ये चि तो ॥1॥
कैसें समाधान राहे पांडुरंगा । न लगे चि अंगा आणी कांहीं ॥ध्रु.॥
लाभाचिये अंगीं सोस कवतुकें । फिक्याचें तें फिकें वेवसाव ॥2॥
तुका ह्मणे करा आपुला महिमा । नका जाऊं धर्मावरि माझ्या ॥3॥

3766

हें चि वारंवार । पडताळुनी उत्तर ॥1॥
करितों पायांसी विनंती । नुपेक्षावें कमळापती ॥ध्रु.॥

गंगोदकें गंगे । अर्घ्य द्यावें पांडुरंगे ॥2॥

जोडोनियां हात । करी तुका प्रणिपात ॥3॥

3767

अवचित या तुमच्या पायां । देवराया पावलों ॥1॥
बरवें जालें देशाउर । आल्या दुर सारिखें ॥ध्रु.॥
राहोनियां जातों ठाया । आलियाची निशानी ॥2॥
तुका ह्मणे चरणसेवा । जोडी हेवा लाधली ॥3॥

3768

आतां पाविजेल घरा । या दातारा संगती ॥1॥
पायावरि ठेवूं माथा । सर्वथा हा नुपेक्षी ॥ध्रु.॥
येथून तेथवरि आतां। नाहीं सत्ता आणिकांची ॥2॥
तुका ह्मणे चक्रपाणी । शिरोमणी बिळयांचा ॥3॥

3769

बरवें माझ्या केलें मनें । पंथें येणें निघालें ॥1॥
अभयें च जावें ठाया । देवराया प्रतापें ॥ध्रु.॥
साधनाचा न लगे पांग । अवघें सांग कीर्तन ॥2॥
तुका ह्मणे सत्ता थोरी । कोण करी खोळंबा ॥3॥

3770

मागें पुढें नाहीं । दुजें यावेगळें कांहीं ॥1॥
नाहीं उरलें आणीक । केला झाडा सकिळक ॥ध्रु.॥
विश्वासावांचून । नांवें दुजियाचे शून्य ॥2॥
देवाविण कांहीं । तुका ह्मणे उरी नाहीं॥3॥

3771

वैराग्याचा अंगीं जालासे संचार । इच्छी वनांतर सेवावया ॥1॥
कां जी याचें करूं नये समाधान । वियोगानें मन सिणतसे ॥ध्रु.॥
नये चि यावया पंढरीचें मूळ । न देवे चि माळ कंठींची ही ॥2॥
तुका ह्मणे जालें अप्रीतीचें जिणें । लाजिर हें वाणें सेवा करी ॥3॥

3772

आिळकरा कोठें साहातें कठिण । आपुला तें प्राण देऊं पाहे ॥1॥
सांभाळावें मायबापें कृपादृष्टी । पीडितां तो दृष्टी देखों नये ॥ध्रु.॥
अंतरलों मागें संवसारा हातीं । पायांपें सरतीं जालों नाहीं ॥2॥
तुका ह्मणे तुह्मी विचारा जी देवा । ठेवाल तें ठेवा कोणे परी ॥3॥

3773

स्वप्नींचें हें धन हातीं ना पदरीं । प्रत्यक्ष कां हरि होऊं नये ॥1॥
आजुनि कां करा चाळवाचाळवी । सावकाशें द्यावी सत्य भेटी ॥ध्रु.॥
बोलोनियां फेडा जीवींची काजळी । पाहेन कोमळीं चरणांबुजें ॥2॥
तुका ह्मणे माझ्या जीवींचिया जीवा । सारूनियां ठेवा पडदा आतां ॥3॥

3774

येतील अंतरा शिष्टाचे अनुभव । तळमळी जीव तया सुखा ॥1॥
आतां माझा जीव घेउनियां बळी । बैसवावें वोळी संतांचिये ॥ध्रु.॥
विस्तारिली वाचा फळेंविण वेल । कोरडे चि बोल फोस वांझे ॥2॥
तुका ह्मणे आलों निर्वाणा च वरी । राहों नेदीं उरी नारायणा ॥3॥

3775

ह्मणउनि काय जीऊं भHपण । जायाचीं भूषणें अळंकार ॥1॥
आपुल्या कष्टाची करूनियां जोडी । मिरवीन उघडी इच्छावसें ॥ध्रु.॥
तुके तरि तुकीं ख†याचे उत्तम । मुलाम्याच्या भ्रम कोठवरि ॥2॥
तुका ह्मणे पुढें आणि मागें फांस । पावें ऐसा नास न करीं देवा ॥3॥

3776

आपण चि व्हाल साहे । कसियाला हे धांवणी॥1॥
भाकिली ते उरली कींव । आहे जीव जीवपणें ॥ध्रु.॥
आहाच कैंचा बीजा मोड । प्रीति कोड वांचूनि ॥2॥
तुका ह्मणे दंडिन काया । याल तया धांवणिया ॥3॥

3777

नििश्चतीनें होतों करुनियां सेवा । कां जी मन देवा उद्वेगिलें ॥1॥
अनंत उठती चित्ताचे तरंग । करावा हा त्याग वाटतसे ॥ध्रु.॥
कोण तुह्मांविण मनाचा चाळक । दुजें सांगा एक नारायणा ॥2॥
तुका ह्मणे माझा मांडिला विनोद । करऊं नेणें छंद कराल काइ ॥3॥

3778

आश्वासावें दास । तरी घडे तो विश्वास ॥1॥
नाहीं चुकत चाकरी । पुट लाडे शोचे थोरी ॥ध्रु.॥
स्वामीच्या उत्तरें । सुख वाटे अभयें करें ॥2॥
न मगें परि भातें । तुका ह्मणे निढिळ रितें ॥3॥

3779

जेणें होय हित । तें तूं जाणसी उचित ॥1॥
मज नको लावूं तैसें । वांयां जायें ऐसें पिसें ॥ध्रु.॥
धरितोसी सत्ता । होसी सकळ जाणता ॥2॥
चतुराच्या राया । अंगीकारावें तुकया॥3॥

3780

राहे उभा वादावादीं । तरी फंदीं सांपडे ॥1॥
लव्हाऑयासी कोठें बळ । करिल जळ आपुलें ॥ध्रु.॥
कठिणासी बळजोडा । नम्र पीडा देखेना ॥2॥
तुका ह्मणे सर्वरसीं । मिळे त्यासी गोत तें ॥3॥

3781

म्हणउनि जाली तुटी । नाहीं भेटी अहंकारें ॥1॥
दाखविलें देवें वर्म । अवघा भ्रम नासला ॥ध्रु.॥
हातें मुरगािळतां कान। नाहीं भिन्न वेदना ॥2॥
तुका ह्मणे एकांतसुखें । अवघें गोतें गुंतलें॥3॥

3782

न पडो आतां हाडीं घाव । मध्यें कींव नासक ॥1॥
करविली आत्महत्या । जीवा कां द्वंदाचा ॥ध्रु.॥
आशापाशीं गुंतला गळा । तेणें कळाहीन जालों ॥2॥
तुका ह्मणे लावूं मुळी । जीवकुळी थोरेसी ॥3॥

3783

सामावे कारण । नाहीं सोसत धरणें ॥1॥
लादी थींके लाजिरवाणी । हीनकमाइऩची घाणी ॥ध्रु.॥
पुष्प जवळी नाका। दुगपधीच्या नांवें थुंका ॥2॥
तुका ह्मणे किती । उपदेशहीन जाती॥3॥

3784

असाल ते तुह्मी असा । आह्मी सहसा निवडों ना॥1॥
अनुसरलों एका चित्तें । हातोंहातें गींवसित ॥ध्रु.॥
गुणदोष काशासाटीं । तुमचे पोटीं वागवूं ॥2॥
तुका ह्मणे दुजें आतां । कोठें चित्ता आतळों ॥3॥

3785

सोंवळा होऊं तों वोंवळें जडलें । सांडीमांडी बोलतोंडीं बीजीं ॥1॥
एकसरीं केलीं किळवरें साटी । आतां नका तुटी पायांसवें ॥ध्रु.॥
संकल्पीं विकल्प पापाचा सुकाळ । रज्जुसर्प मूळ मरणाचें ॥2॥
तुका ह्मणे हें तूं ब्रह्मांड चािळता । मी कां करूं चिंता पांडुरंगा ॥3॥

3786

आहे तैसा आतां आहे ठायीं बरा । ठेविलों दातारा उचितें त्या ॥1॥
वचनाचा भार पडिलिया शिरीं । जालें मग भारी उतरेना ॥ध्रु.॥
अबोल्याची सवे लावुनियां मना । फाकों नेदीं गुणा ऐसें करूं ॥2॥
तुका ह्मणे आह्मां गोंवऑयाचा संग । राखतें तें अंग जाणतसों ॥3॥

3787

तूं माझा कोंवसा । परी न कळे या धसां ॥1॥
कूट खाती मागें पुढें । जाती नरयेगांवा पुढें ॥ध्रु.॥
माझी ह्मणती कवी। निषेधुनि पापी जीवीं ॥2॥
तुका ह्मणे पांडुरंगा । आतां कोण लेखी जगा ॥3॥

3788

दर्पणासी बुजे । नखटें तोंड पळवी लाजे ॥1॥
गुण ज्याचे जो अंतरीं । तो चि त्यासी पीडा करी ॥ध्रु.॥
चोरा रुचे निशी। देखोनियां विटे शशी ॥2॥
तुका ह्मणे जन । देवा असे भाग्यहीन ॥3॥

3789

ह्मणउनि शरण जावें । सर्वभावें देवासी ॥1॥
तो हा उतरील पार । भवदुस्तरनदीचा ॥ध्रु.॥
बहु आहे करुणावंत । अनंत हें नाम ज्या ॥2॥
तुका ह्मणे साक्षी आलें । तरी केलें प्रगट॥3॥

3790

ऐसीं वर्में आह्मां असोनियां हातीं । कां होऊं नेणतीं दिशाभुली ॥1॥
पोटाळुनी पाय कवळीन उभा । कृपे पद्मनाभा हालों नेदीं ॥ध्रु.॥
आपुले इच्छेसी घालीन संपुष्टीं । श्रीमुख तें दृष्टी न्याहाळीन ॥2॥
तुका ह्मणे बहु सांडियेलीं मतें । आपुल्या पुरतें धरुनी ठेलों ॥3॥

3791

रत्नाच्या वोवणी कांचे ऐशा घरी । आव्हेरुनी दुरी अधिकारें ॥1॥
जातिस्वभाव आला डोऑयां आड । तया घडे नाड न कळतां ॥ध्रु.॥
कामधेनु देखे जैशा गाइऩह्मैसी । आणिकांतें ऐसी करोनियां ॥2॥
तुका ह्मणे काय बोलोनियां फार । जयाचा वेव्हार तया साजे ॥3॥

3792

तरी च हीं केलीं । दानें वाइऩट चांगलीं ॥1॥
येक येक शोभवावें । केलें कवतुक देवें ॥ध्रु.॥
काय त्याची सत्ता । सूत्र आणीक चािळता ॥2॥
तुका ह्मणे धुरें । डोळे भरिले परि खरें॥3॥

3793

अंधळें तें सांगे सांगितल्या खुणा । अनुभव देखणा प्रगट त्या ॥1॥
नांदणुक सांगे वडिलाचें बळ । कैसा तो दुर्बळ सुख पावे ॥2॥
तुका ह्मणे नांदों आपल्या प्रतापें । तयासी लोकांपें स्तुती सांगों ॥3॥

3794

करी आणिकांचा अपमान । खळ छळवादी ब्राह्मण। तया देतां दान । नरका जाती उभयतां ॥1॥
तैसें जालें दोघांजणां। मागतिया यजमाना । जािळयेलें वनां । आपणासहित कांचणी॥ध्रु.॥
घडितां दगडाची नाव । मोल क्लेश गेले वाव । तरता नाहीं ठाव। बुडवी तारूं तरतीया ॥2॥
चोरा दिधला सांटा । तेणें मारियेल्या वाटा । तुका ह्मणे ताठा । हें तंव दोघे नाडती ॥3॥

3795

जळो ते जाणींव जळो ते शाहाणींव । राहो माझा भाव विठ्ठलपायीं ॥1॥
जळो तो आचार जळो तो विचार । राहो मन स्थीर विठ्ठलपायीं ॥ध्रु.॥
जळो हा लौकिक जळो दंभमान । लागो जीव ध्यान विठ्ठलाचें ॥2॥
जळो हें शरीर जळो हा संबंध । राहो परमानंद माझा कंठीं ॥3॥
तुका ह्मणे येथे अवघें चि होय । धरीं मना सोय विठोबाची ॥4॥

3796

विश्वास धरूनि राहिलों निवांत । ठेवूनियां चित्त तुझे पायीं ॥1॥
तरावें बुडावें तुझिया वचनें । निर्धार हा मनें केला माझा॥ध्रु.॥
न कळे हें मज साच चाळविलें । देसी तें उगलें घेइन देवा ॥2॥
मागणें तें सरे ऐसें करीं देवा । नाहीं तरी सेवा सांगा पुढें॥3॥
करावें कांहीं कीं पाहावें उगलें । तुका ह्मणे बोलें पांडुरंगा॥4॥

3797

देवाचिये पायीं देइप मना बुडी । नको धांवों वोढी इंिद्रयांचे ॥1॥
सर्व सुखें तेथें होती एकवेळे । न सरती काळें कल्पांतीं ही ॥ध्रु.॥
जाणें येणें खुंटे धांवे वेरजार । न लगे डोंगर उसंतावे ॥2॥
सांगन तें तुज इतुलें चि आतां । मानी धन कांता विषतुल्य ॥3॥
तुका ह्मणे तुझे होती उपकार । उतरों हा पार भवसिंधु ॥4॥

3798

आह्मी विठ्ठलाचे दास जालों आतां । न चले हे सत्ता आणिकांची ॥1॥
नावरे तयासी ऐसें नाहीं दुजें । करितां पंढरिराजें काय नव्हे ॥ध्रु.॥
कोठें तुज ठाव घ्यावयासी धांवा । मना तूं विसावा घेइऩ आतां ॥2॥
इंिद्रयांची वोढी मोडिला व्यापार । ज्या अंगें संचार चाळी तुज ॥3॥
तुका ह्मणे आह्मी जिंकोनियां काळ । बैसलों निश्चळ होऊनियां ॥4॥

3799

सांगतों तरि तुह्मी भजा रे विठ्ठला । नाहीं तरि गेला जन्म वांयां ॥1॥
करितां भरोवरी दुरावसी दुरी । भवाचिये पुरीं वाहावसी ॥2॥
कांहीं न लगे एक भाव चि कारण । तुका ह्मणे आण विठ्ठलाची ॥3॥

3800

शब्दYाानी येऊं नेदीं दृष्टीपुढें । छळवादी कुडे अभH ते ॥1॥
जळो ते जाणींव जळो त्याचे दंभ । जळो त्याचें तोंड दुर्जनाचें ॥2॥
तुका ह्मणे येती दाटूनि छळाया । त्यांच्या बोडूं डोया न धरूं भीड ॥3॥

3801

अन्यायासी राजा जरि न करितां दंड । बहुचक ते लंड पीडिती जना ॥1॥
ने करी निगा कुणबी न काढितां तण । कैंचे येती कण हातासी ते ॥2॥
तुका ह्मणे संतां करूं नये अनुचित। पाप नाहीं नीत विचारिता ॥3॥

3802

भले लोक नाहीं सांडीत ओळखी । हे तों झाली देखी दुस†याची ॥1॥
असो आतां यासी काय चाले बळ । आपुलें कपाळ वोडवलें ॥ध्रु.॥
समर्थासी काय कोणें हें ह्मणावें । आपुलिया जावें भोगावरि ॥2॥
तुका ह्मणे तुह्मां बोल नाहीं देवा । नाहीं केली सेवा मनोभावें ॥3॥

3803

मुकें होतां तुझ्या पदरीचें जातें । मूर्ख तें भोगितें मीमीपण ॥1॥
आपुलिये घरीं मैंद होऊनी बसे । कवण कवणासी बोलों नका ॥2॥
तुका ह्मणे तुह्मां सांगतों मी खुण । देवासी तें ध्यान लावुनि बसा ॥3॥

3804

आषाढी निकट । आणी कातिऩकीचा हाट ॥1॥
पुरे दोन्ही च बाजार । न लगे आणीक व्यापार ॥ध्रु.॥
तें चि घ्यावें तें चि घ्यावें । कैवल्याच्या रासी भावें ॥2॥
कांहीं कोणा नेणे । विठो वांचूनि तुका ह्मणे ॥3॥

3805

देऊनियां प्रेम मागितलें चित्त । जाली फिटाफिट तुह्मां आह्मां ॥1॥
काशानें उदार तुह्मांसी ह्मणावें । एक नेसी भावें एक देसी ॥ध्रु.॥

देऊनियां थोडें नेसील हें फार । कुंटिसी विचार अवघियांचा ॥2॥

तुका ह्मणे आह्मां भांडवल चित्त । देउनी दुिश्चत पाडियेलें ॥3॥

3806

तातडीची धांव अंगा आणि भाव । खोळंबा तो मग निश्चयाचा ॥1॥
ह्मणउनि बरी विचारावी चाली । उरीचि ते बोली कामा येते ॥ध्रु.॥
कोरडें वैराग्य माजिरा बडिवार । उतरे तो शूर अंगींचें तें ॥2॥
तुका ह्मणे बरी झ†याची ते चाली । सांचवण्या खोली कैसीयांची ॥3॥

3807

मी तों बहु सुखी आनंदभरिता । आहें साधुसंतां मेळीं सदा ॥1॥
देवा कांहीं व्हावें ऐसें नाहीं माझ्या जीवा । आणीक केशवा तुजविण ॥ध्रु.॥
न लगे वैकुंठ मोक्ष सायुज्यता । सुख वाटे घेतां जन्म ऐसें ॥2॥
मृत्युलोकीं कोण धरिलें वासना । पावावया जनासवें दुःख ॥3॥
तुका ह्मणे तुझा दास ऐसें लोकां । कांहीं सकिळकां कळों यावें ॥4॥

3808

घ्या रे लुटी प्रेम सुख । फेडा आजि धणी । चुकला तो मुकला । जाली वेरझार हाणी ॥1॥
घाला घातला वैकुंठीं । करूनियां जीवें साटी । पुरविली पाठी । वैष्णवीं काळाची ॥ध्रु.॥
अवघें आणिलें अंबर । विठोसहित तेथें धुर । भेदूनि जिव्हार । नामबाणीं धरियेला ॥2॥
संचित प्रारब्ध क्रियमाण । अवघीं जालीं गहन । केलीं पापपुण्यें । देशधडी बापुडीं ॥3॥
आनंदें गर्जती निर्भर । घोष करिती निरंतर । कांपती असुर । वीर कवणा नांगवती॥4॥
जें दुर्लभ ब्रह्मादिकां । आजि सांपडलें फुका । घ्या रे ह्मणे तुका । सावचित्त होउनी ॥5॥

3809

तुझिया दासांचा हीन जालों दास । न धरीं उदास मायबापा ॥1॥
तुजविण प्राण कैसा राहों पाहे । वियोग न साहे क्षणभरि ॥ध्रु.॥
आणिक माझ्या जीवें मोकलिली आस । पाहे तुझी वास पांडुरंगा ॥2॥
सर्वभावें तुज आणिला उचित । राहिलों नििंश्चत तुझे पायीं ॥3॥
तुका ह्मणे तुज असो माझा भार । बोलतों मी फार काय जाणें ॥4॥

3810

ते चि करीं मात । जेणें होइल तुझें हित ॥1॥
काय बडबड अमित । सुख जिव्हारीं सिणविसी ॥ध्रु.॥
जो मुळव्याधी पीडिला । त्यासी देखोन हांसे खरजुला ॥2॥
आराथकरी सोसी । त्यासि हांसे तो आळसी ॥3॥
क्षयरोगी ह्मणे परता । सर रोगिया तूं आतां ॥4॥
वडस दोहीं डोळां वाढले । आणिकां कानें कोंचें ह्मणे ॥5॥
तुका ह्मणे लागों पायां । शुद्ध करा आपणियां ॥6॥

3811

कळों आला भाव माझा मज देवा । वांयांविण जीवा आठविलें ॥1॥
जोडूनि अक्षरें केलीं तोंडपिटी । न लगे सेवटीं हातीं कांहीं ॥2॥
तुका ह्मणे माझे गेले दोन्ही ठाय । सवसार ना पाय तुझे मज ॥3॥

3812

आतां तरी मज सांगा साच भाव । काय म्यां करावें ऐसें देवा ॥1॥
चुकावया कर्म नव्हतें कारण । केला होय सीण अवघा चि ॥2॥
तुका ह्मणे नको पाहूं निरवाण । देइप कृपादान याचकासी ॥3॥

3813

बोल नाहीं तुझ्या दातृत्वपणासी । आह्मी अविश्वासी सर्वभावें ॥1॥
दंभें करी भHी सोंग दावी जना । अंतरीं भावना वेगिळया ॥2॥
तुका ह्मणे देवा तूं काय करिसी । कर्मा दुस्तरासी आमुचिया ॥3॥

3814

नामधारकासी नाहीं वर्णावर्ण । लोखंड प्रमाण नाना जात ॥1॥
शस्त्र अथवा गोळे भलता प्रकार । परिसीं संस्कार सकळ ही हेम ॥ध्रु.॥
प्रजन्य वर्षतां जीवना वाहावट । तें समसकट गंगे मिळे ॥2॥
सर्व तें हें जाय गंगा चि होऊन । तैसा वर्णावर्ण नाहीं नामीं ॥3॥
महांपुरीं जैसें जातसे उदक । मध्यें तें तारक नाव जैसी ॥4॥
तये नावेसंगें ब्राह्मण तरती । केवीं ते बुडती अनामिक॥5॥
नाना काष्ठजात पडतां हुताशनीं । ते जात होउनी एकरूप ॥6॥
तेथें निवडेना घुरे कीं चंदन । तैसा वर्णावर्ण नामीं नाहीं ॥7॥
पूर्वानुवोळख तें चि पैं मरण । जरि पावे जीवन नामामृत ॥8॥
नामामृतें जालें मुळीचें स्मरण । सहज साधन तुका ह्मणे ॥9॥

3915

काय वांचोनियां जालों भूमिभार । तुझ्या पायीं थार नाहीं तरि ॥1॥
जातां भलें काय डोिळयांचें काम । जरि पुरुषोत्तम न देखती ॥ध्रु.॥
काय मुख बिळ श्वापदाचे धांव । नित्य तुझें नांव नुच्चारितां ॥2॥
तुका ह्मणे पैं या पांडुरंगाविण । न वचे चि क्षण जीव भला ॥3॥

3816

सोइ†यासी करी पाहुणेर बरा । कांडितो ठोंबरा संता साटीं ॥1॥
गाइऩसी देखोनी बदबदा मारी । घोडएाची चाकरी गोड वाटे ॥ध्रु.॥
पान फुल नेतो वेश्येसी उदंड । ब्राह्मणासी खांड देऊं नेदी ॥2॥
पर्वकाळीं धर्म न करी नासरी । वेची राजद्वारीं उदंड चि॥3॥
कीर्त्तना जावया होतसे हींपुष्टी । खेळतो सोंकटीं रात्रंदिवस॥4॥
बाइलेच्या गोता आवडीनें पोसी । मातापितियासाी दवडितो ॥5॥
तुका ह्मणे त्याच्या थुंका तोंडावरी । जातो यमपुरी भोगावया ॥6॥

3817

कां हो पांडुरंगा न करा धांवणें । तरि मज कोणें सोडवावें ॥1॥
तुझा ह्मणऊनि आणिकापें उभा । राहों हें तों शोभा नेदी आतां ॥ध्रु.॥
काळें पुरविली पाठी दुरवरी । पुढें पायां धीरी राहों नेदी ॥2॥
नको आणूं माझें संचित मनासी । पावन आहेसी पतितां तूं ॥3॥
तुका ह्मणे चाले आणिकांची सत्ता । तुज आळवितां नवल हें ॥4॥

3818

कावऑयाच्या गळां मुHाफळमाळा । तरी काय त्याला भूषण शोभे ॥1॥
गजालागीं केला कस्तुरीचा लेप । तिचें तो स्वरूप काय जाणे ॥ध्रु.॥
बकापुढें सांगे भावार्थे वचन । वाउगा चि सीण होय त्यासी ॥2॥
तुका ह्मणे तैसे अभाविक जन । त्यांसी वांयां सीण करूं नये ॥3॥

3819

आतां धरितों पदरीं । तुज मज करीन सरी ॥1॥
जालों जीवासी उदार । उभा ठाकलों समोर ॥2॥
तुका विनवीतसे संतां । ऐसें सांगा पंढरिनाथा ॥3॥

3820

न कळसी Yााना न कळसी ध्याना । न कळेसी दर्शना धुंडािळतां ॥1॥
न कळेसी आगमा न कळेसी निगमा । न बोलवे सीमा वेदां पार ॥2॥
तुका ह्मणे तुझा नाहीं अंतपार । ह्मणोनि विचार पडिला मज ॥3॥

3821

पायां लावुनियां दोरी । भृंग बांधिला लेंकुरीं ॥1॥
तैसा पावसी बंधन । मग सोडवील कोण ॥ध्रु.॥
गळां बांधोनियां दोरी । वांनर हिंडवी घरोघरीं ॥2॥
तुका ह्मणे पाहें । रीस धांपा देत आहे ॥3॥

3822

मायबापें सांभािळती । लोभाकारणें पािळती ॥1॥
तैसा नव्हे देवराव । याचा कृपाळु स्वभाव ॥ध्रु.॥
मनासारिखें न होतां । बाळकासी मारी माता ॥2॥
तुका ह्मणे सांगूं किती । बाप लेंकासी मारिती ॥3॥

3823

धन मेळवूनि कोटी । सवें नये रे लंगोटी ॥1॥
पानें खाशील उदंड । अंतीं जासी सुकल्या तोंडें ॥ध्रु.॥
पलंग न्याहाल्या सुपती । शेवटीं गोव†या सांगाती ॥2॥
तुका ह्मणे राम । एक विसरतां श्रम ॥3॥

3824

विनवितों चतुरा तुज विश्वंभरा । परियेसी दातारा पांडुरंगा ॥1॥
तुझे दास ऐसें जगीं वाखाणिलें । आतां नव्हे भलें मोकलितां ॥ध्रु.॥
माझे गुणदोष कोण जाणे मात । पावनपतित नाम तुझें ॥2॥
लोभ मोह माया आह्मां बांधवितां । तरि हा अनंता बोल कोणा ॥3॥
तुका ह्मणे मी तों पतित चि खरा । परि आलों दातारा शरण तुज ॥4॥

3825

त्राहे त्राहे सोडवीं अनंता । लागों दे ममता तुझे पायीं॥1॥
एक चि मागणें देइप तुझी गोडी । न लगे आवडी आणिकाची ॥ध्रु.॥
तुझें नाम गुण वर्णीन पवाडे । आवडीच्या कोडें नाचों रंगीं ॥2॥
बापा विठ्ठलराया हें चि देइप दान । जोडती चरण जेणें तुझे ॥3॥
आवडीसारखें मागितलें जरी । तुका ह्मणे करीं समाधान ॥4॥

3826

सुगरणीबाइऩ थिता नास केला । गुळ तो घातला भाजीमध्यें ॥1॥
क्षीरीमध्यें हिंग दुधामध्यें बोळ । थितें चि वोंगळ कैसें केलें ॥ध्रु.॥
दळण दळोनी भरूं गेली पाळी । भरडोनि वोंगळी नास केला ॥2॥
कापुराचे सांते आणिला लसण । वागवितां सीण दुःख होय ॥3॥
रत्नाचा जोहारी रत्न चि पारखी । येर देखोदेखीं हातीं घेती ॥4॥
तुका ह्मणे जरी योग घडे निका । न घडतां थुंका तोंडावरी ॥5॥

3827

बाप माझा दिनानाथ । वाट भHांची पाहात ॥1॥
कर ठेवुनियां करीं । उभा चंद्रभागे तिरीं ॥ध्रु.॥
गळां वैजयंतीमाळा। रूपें डोळस सांवळा ॥2॥
तुका ह्मणे भेटावया । सदा उभारिल्या बाहएा ॥3॥

3828

माझें जीवन तुझे पाय । कृपाळुं तूं माझी माय ॥1॥
नेदीं दिसों किविलवाणें । पांडुरंगा तुझें तान्हें ॥ध्रु.॥
जन्ममरण तुजसाटीं । आणीक नेणें दुजी गोष्टी ॥2॥
तुका ह्मणे तुजविण । कोण हरिल माझा सीण ॥3॥

3829

कां रे पुंडएा मातलासी । उभें केलें विठ्ठलासी ॥1॥
ऐसा कैसा रे तूं धीट । मागें भिरकाविली वीट ॥ध्रु.॥
युगें जालीं अठ्ठावीस । अजुनी न ह्मणसी बैस ॥2॥
भाव देखोनि निकट । देवें सोडिलें वैकुंठ ॥3॥
तुका ह्मणे पुंडलिका । तूं चि बिळया एक निका ॥4॥

3830

तुज पाहातां समोरी । दृिष्ट न फिरे माघारी ॥1॥
माझें चित्त तुझ्या पायां । मिठी पडिली पंढरिराया ॥ध्रु.॥
नव्हे सारितां निराळें । लवण मेळवितां जळें ॥2॥
तुका ह्मणे बळी । जीव दिला पायांतळीं ॥3॥

3831

उपदेश किती करावा खळासी । नावडे तयासी बरें कांहीं ॥1॥
शुद्ध कां वासना नव्हे चांडाळाची । होळी संचिताची केली तेणें ॥ध्रु.॥
नाहीं भाव मनीं नाइके वचन । आपला आपण उणें घेतों ॥2॥
तुका ह्मणे त्यासी काय व्याली रांड । करी बडबड रिती दिसे ॥3॥

3832

समर्थासी लाज आपुल्या नामाची । शरण आल्याची लागे चिंता ॥1॥
न पाहे तयाचे गुण दोष अन्याय । सुख देउनि साहे दुःख त्याचें ॥ध्रु.॥
मान भलेपण नाहीं फुकासाटीं । जयावरि गांठी झीज साहे ॥2॥
तुका ह्मणे हें तूं सर्व जाणसी । मज अधिरासी धीर नाहीं ॥3॥

3833

आनंदें कीर्तन कथा करीं घोष । आवडीचा रस प्रेमसुख ॥1॥
मज या आवडे वैष्णवांचा संग । तेथें नाहीं लाग किळकाळा ॥ध्रु.॥
स्वल्प मात्र वाचे बैसलासे निका । राम कृष्ण सखा नारायण ॥2॥
विचारितां मज दुजें वाटे लाज । उपदेशें काज आणीक नाहीं ॥3॥
तुका ह्मणे चित्त रंगलेंसे ठायीं । माझें तुझ्या पायीं पांडुरंगा ॥4॥

3834

ब्रह्मYाान जेथें आहे घरोघरीं । सर्व निरंतरी चतुर्भुज॥1॥
पापा नाहीं रीग काळाचें खंडण । हरिनामकीर्तन परोपरी ॥2॥
तुका ह्मणे हा चि भाव माझ्या चित्तीं । नाहीं आणिकां गती चाड मज॥3॥

3835

मज नाहीं कोठें उरला दुर्जन । मायबापाविण ब्रह्मांडीं हें ॥1॥
कासया जिकीर करणें येविसीं । भयाची मानसीं चिंता खंती ॥ध्रु.॥
विश्वंभराचिये लागलों सांभाळीं । संत नेती चाली आपुलिया ॥2॥
तुका ह्मणे माझें पाळणें पोषणें । करी नारायण सर्वस्वेंसी ॥3॥

3836

नाहीं हित ठावें जननीजनका । दाविले लौकिकाचार तींहीं ॥1॥
अंधऑयाचे काठी अंधळें लागलें । घात एकवेळे मागेंपुढें ॥ध्रु.॥
न ठेवावी चाली करावा विचार । वरील आहार गळी लावी ॥2॥
तुका ह्मणे केला निवाडा रोकडा । राऊत हा घोडा हातोहातीं ॥3॥

3837

आतां पहाशील काय माझा अंत । आलों शरणागत तुज देवा ॥1॥
करीं अंगीकार राखें पायांपाशीं । झणीं दिसों देसी कऴिवलवाणें ॥ध्रु.॥
नाहीं आइकिली मागें ऐसी मात । जे त्वां शरणागत उपेिक्षले ॥2॥
तुका ह्मणे आतां धरीं अभिमान । आहेसी तूं दानशूर दाता ॥3॥

3838

होइऩल तो भोग भोगीन आपुला । न घलीं विठ्ठला भार तुज ॥1॥
तुह्मांपासाव हें इच्छीतसें दान । अंतरींचें ध्यान मुखीं नाम ॥ध्रु.॥
नये काकुलती गर्भवासांसाटीं । न धरीं हें पोटीं भय कांहीं ॥2॥
तुका ह्मणे मज उदंड एवढें । न वांचावें पुढें मायबापा॥3॥

3839

काय तुझी ऐसी वेचते गांठोळी । मांहे टाळाटाळी करीतसां ॥1॥
चतुराच्या राया आहो पांडुरंगा । ऐसें तरि सांगा निवडूनि ॥ध्रु.॥
कोण तुह्मां सुख असे या कवतुकें । भोगितां अनेकें दुःखें आह्मी ॥2॥
तुका ह्मणे काय जालासी निर्गुण । आह्मां येथें कोण सोडवील ॥3॥

3840

देवाची पूजा हे भूताचें पाळण । मत्सर तो सीण बहुतांचा ॥1॥
रुसावें फुगावें आपुलियावरि । उरला तो हरि सकळ ही ॥2॥
तुका ह्मणे संतपण यां चि नांवें । जरि होय जीव सकळांचा ॥3॥

3841

नाहीं जप तप जीवाची आटणी । मनासी दाटणी नाहीं केली ॥1॥
निजलिया ठायीं पोकारिला धांवा । सांकडें तें देवा तुझें मज ॥ध्रु.॥
नाहीं आणूनियां समपिऩलें जळ । सेवा ते केवळ चिंतनाची ॥2॥
तुका ह्मणे आह्मीं वेचिलीं उत्तरें । घेतलीं उदारें साच भावें ॥3॥

3842

देह तंव आहे प्रारब्धा अधीन । याचा मी कां सीण वाहूं भार ॥1॥
सरो माझा काळ तुझिया चिंतनें । कायावाचामनें इच्छीतसें ॥ध्रु.॥
लाभ तो न दिसे याहूनि दुसरा । आणीक दातारा येणें जन्में ॥2॥
तुका ह्मणे आलों सोसीत संकटें । मी माझें वोखटें आहे देवा ॥3॥

3843

सकळ तुझे पायीं मानिला विश्वास । न करीं उदास आतां मज ॥1॥
जीवीं गातां गोड आइकतां कानीं । पाहातां लोचनीं मूर्ती तुझी ॥ध्रु.॥
मन िस्थर माझें जालेंसे निश्चळ । वारिलीं सकळ आशापाश ॥2॥
जन्मजराव्याधि निवारिलें दुःख । वोसंडलें सुख प्रेम धरी ॥3॥
तुका ह्मणे मज जाला हा निर्धार । आतां वांयां फार काय बोलों ॥4॥

3844

होऊं शब्दस्पर्श नये माझा तुह्मां । विप्रवृंदा तुह्मां ब्राह्मणांसी॥1॥
ह्मणोनियां तुह्मां करितों विनंती । द्यावें शेष हातीं उरलें तें ॥ध्रु.॥
वेदीं कर्म जैसें बोलिलें विहित । करावी ते नीत विचारूनि ॥2॥
तुमचा स्वधर्म माझा अधिकार । भोजन उत्तर तुका ह्मणे ॥3॥

3845

बहुत असती मागें सुखी केलीं । अनाथा माउली जिवांची तूं ॥1॥
माझिया संकटा न धरीं अळस । लावुनियां कास पार पावीं ॥ध्रु.॥
कृपावंता करा ज्याचा अंगीकार । तया संवसार नाहीं पुन्हां ॥ ।2॥
विचारितां नाहीं दुजा बिळवंत । ऐसा सर्वगत व्यापी कोणी ॥3॥
ह्मणउनि दिला मुळीं जीवभाव । देह केला वाव समाधिस्थ ॥4॥
तुका ह्मणे नाहीं जाणत आणीक । तुजविण एक पांडुरंगा ॥5॥

3846

वैभवाचे धनी सकळ शरणागत । सत्यभावें चित्त अपिऩलें तें ॥1॥
नेदी उरों देव आपणांवेगळें । भावाचिया बळें ठायाठाव ॥ध्रु.॥
जाणोनि नेणती अंगा आली दशा । मग होय इच्छा आपणे चि ॥2॥
तुका ह्मणे बरे धाकटएाचें जिणें । माता स्तनपानें वाढविते ॥3॥

3847

आह्मां देणें धरा सांगतों तें कानीं । चिंता पाय मनीं विठोबाचे ॥1॥
तेणें माझें चित्त होय समाधान । विलास मिष्टान्न न लगे सोनें ॥ध्रु.॥
व्रत एकादशी दारीं वृंदावन । कंठीं ल्या रे लेणें तुळसीमाळा ॥2॥
तुका ह्मणे त्याचे घरींची उष्टावळी । मज ते दिवाळी दसरा सण ॥3॥

3848

आतां मी अनन्य येथें अधिकारी । होइन कोणे परी नेणें देवा ॥1॥
पुराणींचा अर्थ ऐकतां मानस । होतो कासावीस जीव माझा ॥ध्रु.॥
इंिद्रयांचे आह्मी पांगिलों अंकित । त्यांच्यासंगें चित्त रंगलें तें ॥2॥
एकाचें ही जेथें न घडे दमन । अवघीं नेमून कैसीं राखों ॥3॥
तुका ह्मणे जरी मोकिळसी आतां । तरी मी अनंता वांयां गेलों ॥4॥

3849

आवडी धरोनी आलेती आकारा । केला हा पसारा याजसाटीं ॥1॥
तें मी तुझें नाम गाइऩन आवडी । क्षण एक घडी विसंबेना ॥ध्रु.॥
वर्म धरावें हा मुख्यधर्मसार । अवघे प्रकार तयापासीं॥2॥
वेगऑया विचारें वेगळाले भाव । धरायासी ठाव बहु नाहीं ॥3॥
तुका ह्मणे घालूं इच्छेचिये पोटीं । कवळुनी धाकुटी मूर्ती जीवें ॥4॥

3850

भागलों मी आतां आपुल्या स्वभावें । कृपा करोनि देवें आश्वासीजे ॥1॥
देउनि आलिंगन प्रीतीच्या पडिभरें । अंगें हीं दातारें निववावीं ॥ध्रु.॥
अमृताची दृष्टी घालूनियां वरी । शीतळ हा करीं जीव माझा ॥2॥
घेइप उचलूनि पुसें तानभूक । पुसीं माझें मुख पीतांबरें ॥3॥
बुझावोनि माझी धरीं हनुवंटी । ओवाळुनि दिठी करुनी सांडीं ॥4॥
तुका ह्मणे बापा आहो विश्वंभरा । आतां कृपा करा ऐसी कांहीं ॥5॥

3851

न सरे लुटितां मागें बहुतां जनीं । जुनाट हे खाणी उघडिली ॥1॥
सिद्ध महामुनि साधक संपन्न । तिहीं हें जतन केलें होतें ॥ध्रु.॥
पायाळाच्या गुणें पडिलें ठाउकें । जगा पुंडलिकें दाखविलें ॥2॥
तुका ह्मणे येथें होतों मी दुबळें । आलें या कपाळें थोडें बहु ॥3॥

3852

भगवें तरी श्वान सहज वेष त्याचा । तेथें अनुभवाचा काय पंथ ॥1॥
वाढवुनी चटा फिरे दाही दिशा । तरी जंबुवेषा सहज िस्थति ॥ध्रु.॥
कोरोनियां भूमी करिती मधीं वास । तरी उंदरास काय वाणी ॥2॥
तुका ह्मणे ऐसें कासया करावें । देहासी दंडावें वाउगें चि ॥3॥

3853

धन्य दिवस आजि डोिळयां लाधला । आनंद देखिला धणीवरी ॥1॥
धन्य जालें मुख निवाली रसना । नाम नारायणा घोंष करूं ॥ध्रु.॥
धन्य हें मस्तक सर्वांग शोभलें । संताचीं पाउलें लागताती ॥2॥
धन्य आजि पंथें चालती पाउलें । टािळया शोभले धन्य कर ॥3॥
धन्य तुका ह्मणे आह्मांसी फावलें । पावलों पाउलें विठोबाचीं ॥4॥

3854

बरवी हे वेळ सांपडली संधि । साहए जाली बुिद्ध संचितासी ॥1॥
येणें पंथें माझीं चालिलीं पाउलें । दरुषण जालें संतां पायीं ॥ध्रु.॥
त्रासिलें दरिद्रें दोषा जाला खंड । त्या चि काळें पिंड पुनीत जाला ॥2॥
तुका ह्मणे जाला अवघा व्यापार । आली वेरझार फळासी हे ॥3॥

3855

आपणा लागे काम वाण्याघरीं गुळ । त्याचे याति कुळ काय कीजे ॥1॥
उकरडएावरी वाढली तुळसी । टाकावी ते कैसी ठायागुणें ॥ध्रु.॥
गाइऩचा जो भक्ष अमंगळ खाय । तीचें दूध काय सेवूं नये ॥2॥
तुका ह्मणे काय सलपटासी काज । फणसांतील बीज काढुनि घ्यावें ॥3॥

3856

जयासी नावडे वैष्णवांचा संग । जाणावा तो मांग जन्मांतरीं ॥1॥
अपवित्र वाचा जातीचा अधम । आचरण धर्म नाहीं जया ॥ध्रु.॥
मंजुळवदनीं बचनागाची कांडी । शेवटीं विघडी जीवप्राणा॥2॥
तुका ह्मणे ज्याचा पिता नाहीं शुद्ध । तयासी गोविंद अंतरला ॥3॥

3857

वांझेनें दाविलें ग†हवार लक्षणें । चिरगुटें घालून वाथयाला ॥1॥
तेवीं शब्दYाानी करिती चावटी । Yाान पोटासाटीं विकूनियां ॥ध्रु.॥
बोलाचि च कढी बोलाचा चि भात । जेवुनियां तृप्त कोण जाला ॥2॥
कागदीं लिहितां नामाची साकर । चाटितां मधुर गोडी नेदी ॥3॥
तुका ह्मणे जळो जळो ते महंती । नाहीं लाज चित्तीं आठवण ॥4॥

3858

तुझिया पाळणा ओढे माझें मन । गेलों विसरोन देहभाव ॥1॥
लागला पालट फेडणें उसणें । येणें चि प्रमाणें पांडुरंगा ॥2॥
तुका ह्मणे माझा जीव जैसा ओढे । तैसा चि तिकडे पाहिजेल ॥3॥

3859

मी दास तयांचा जयां चाड नाहीं । सुखदुःख दोहीं विरहित ॥1॥
राहिलासे उभा भीवरेच्या तीरीं । कट दोहीं करीं धरोनियां ॥ध्रु.॥
नवल काय तरी पाचारितां पावे । न स्मरत धांवे भHकाजा ॥2॥
सर्व भार माझा त्यासी आहे चिंता । तो चि माझा दाता स्वहिताचा ॥3॥
तुका ह्मणे त्यासी गाइऩन मी गीतीं । आणीक तें चित्तीं न धरीं कांहीं ॥4॥

3860

जुंझायाच्या गोष्टी ऐकतां चि सुख । करितां हें दुःख थोर आहे ॥1॥
तैसी हरिभिH सुळावरील पोळी । निवडे तो बळी विरळा शूर ॥ध्रु.॥
पिंड पोसिलियां विषयांचा पाइक । वैकुंठनायक कैंचा तेथें ॥2॥
तुका ह्मणे व्हावें देहासी उदार । रकुमादेवीवर जोडावया ॥3॥

3861

पाषाण प्रतिमा सोन्याच्या पादुका । हें हो हातीं एका समर्थाचे ॥1॥
अनामिका हातीं समर्थाचा सिक्का । न मानितां लोकां येइल कळों ॥2॥
तुका ह्मणे येथें दुराग्रह खोटा । आपुल्या अदृष्टा शरण जावें ॥3॥

3862

बहु या प्रपंचें भोगविल्या खाणी । टाकोनियां मनीं ठेविला सीण ॥1॥
आतां पायांपाशीं लपवावें देवा । नको पाहूं सेवा भHी माझी ॥ध्रु.॥
बहु भय वाटे एकाच्या बोभाटें । आली घायवटे फिरोनियां ॥2॥
तुका ह्मणे सिगे भरूं आलें माप । वियोग संताप जाला तुझा ॥3॥

3863

धरूनियां मनीं बोलिलों संकल्प । होसी तरि बाप सिद्धी पाव ॥1॥
उत्कंठा हे आजी जाली माझे पोटीं । मोकिळली गोष्टी टाळाटाळ ॥ध्रु.॥
माझा मज असे ठाउका निर्धार । उपाधि उत्तर न साहे पैं ॥2॥
तुका ह्मणे जरि दिली आठवण । तरि अभिमान धरीं याचा ॥3॥

3864

आजिवरी होतों संसाराचे हातीं । आतां ऐसें चित्तीं उपजलें ॥1॥
तुला शरणागत व्हावें नारायणा । अंगीकारा दिना आपुलिया ॥ध्रु.॥
विसरलों काम याजसाठीं धंदा । सकळ गोविंदा माझें तुझें ॥2॥
तुका ह्मणे विYाापना परिसावी । आवडी हे जीवीं जाली तैसी ॥3॥

3865

धन्यधन्य ज्यास पंढरीसी वास । धन्य ते जन्मास प्राणी आले ॥1॥
बहु खाणीमध्यें होत कोणी एक । त्रिगुण कीटक पिक्षराज ॥ध्रु.॥
उत्तम चांडाळ नर नारी बाळ । अवघे चि सकळ चतुर्भुज ॥2॥
अवघा विठ्ठल तेथें दुजा नाहीं । भरला अंतर्बाहि सदोदीत ॥3॥
तुका ह्मणे येथें होउनी राहेन । सांडोवा पाषाण पंढरीचा ॥4॥

3866

असंत लक्षण भूतांचा मत्सर । मनास निष्ठ‍ अतिवादी॥1॥
अंतरीचा रंग उमटे बाहेरी । वोळखियापरी आपेंआप॥ध्रु.॥
संत ते समय वोळखती वेळ । चतुष्ट निर्मळ चित्त सदा ॥2॥
तुका ह्मणे हित उचित अनुचित । मज लागे नित आचरावें ॥3॥

3867

विठ्ठलावांचोनि ब्रह्म जें बोलती । वचन तें संतीं मानूं नये ॥1॥
विठ्ठलावांचूनि जेजे उपासना । अवघा चि जाणा संभ्रमु तो ॥ध्रु.॥
विठ्ठलावांचूनि सांगतील गोष्टी । वांयां ते हिंपुटी होत जाणा ॥2॥
विठ्ठलांवाचूनि जें कांहीं जाणती । तितुल्या वित्पित्त वाउगीया ॥3॥
तुका ह्मणे एक विठ्ठल चि खरा । येर तो पसारा वाउगा चि ॥4॥

3868

सर्व काळ डोळां बैसो नारायण । नयो अभिमान आड मध्यें ॥1॥
धाड पडो तुझ्या थोरपणावरि । वाचे नरहरि उच्चारीना ॥ध्रु.॥
जळो अंतरींचें सर्व जाणपण । विवादवचन अहंतेचें ॥2॥
सकळां चरणीं गिळत माझा जीव । तुका ह्मणे भाव एकविध ॥3॥

3869

मधुरा उत्तरासवें नाहीं चाड । अंतरंगीं वाड भाव असो ॥1॥
प्राणावेगळा न करी नारायण । मग नसो Yाान मूर्ख बरा॥ध्रु.॥
जननिंदा होय तो बरा विचार । थोरवीचा भार कामा नये॥2॥
तुका ह्मणे चित्तीं भाव निष्टावंत । दया क्षमा शांत सर्वां भूतीं ॥3॥

3870

झाडा वरपोनि खाऊनियां पाला । आठवी विठ्ठला वेळोवेळां ॥1॥
वल्कलें नेसुनि ठुंगा गुंडाळुनी । सांडी देहभान जवळुनी ॥ध्रु.॥
लोकमान वमनासमान मानणें । एकांतीं राहणें विठोसाटीं ॥2॥
सहसा करूं नये प्रपंचीं सौजन्य । सेवावें अरण्य एकांतवास ॥3॥
ऐसा हा निर्धार करी जो मनाचा । तुका ह्मणे त्याचा पांग फिटे ॥4॥

3871

भिHभावें करी बैसोनि नििश्चत । नको गोवूं चित्त प्रपंचासी ॥1॥
एका दृढ करीं पंढरीचा राव । मग तुज उपाव पुढिल सुचे ॥ध्रु.॥
नको करूं कांहीं देवतापूजन । जप तप ध्यान तें ही नको ॥2॥
मानिसील झणी आपलिक कांहीं । येरझार पाहीं न चुके कदा ॥3॥
ऐसे जन्म किती पावलासी देहीं । अझूनि का नाहीं कळली सोय ॥4॥
सोय घरीं आतां होय पां सावध । अनुभव आनंद आहे कैसा ॥5॥
सहज कैसें आहे तेथीचें तें गुज । अनुभवें निज पाहे तुकीं ॥6॥
तुका ह्मणे आतां होइऩ तूं सावध । तोडीं भवबंध एका जन्में ॥7॥

3872

दोराच्या आधारें पर्वत चढला । पाउलासाटीं केला अपघात ॥1॥
अष्टोत्तरदशें व्याधि ज्य वैद्यें दवडुनी । तो वैद्य मारूनि उत्तीर्ण जाला ॥ध्रु.॥
नव मास माया वाइलें उदरीं । ते माता चौबारीं नग्न केली ॥2॥
गायत्रीचें क्षीर पिळुनी घेऊनी । उपवासी बांधोनी ताडन करी ॥3॥
तुका ह्मणे दासां निंदी त्याचें तोंड । पहातां नरककुंड पूर्वजांसी ॥4॥

3873

न कळे ब्रह्मYाान आचार विचार । लटिका वेव्हार करीतसे ॥1॥
विश्वामित्री पोटीं तयाचा अवतार । नांव महाखर चांडाळाचें ॥ध्रु.॥
द्रव्यइच्छेसाटीं करीतसे कथा । काय त्या पापिष्ठा न मिळे खाया ॥2॥
पोट पोसावया तोंडें बडबडी । नाहीं धडफुडी एक गोष्टी ॥3॥
तुका ह्मणे तया काय व्याली रांड । येउनिया भंड जनामध्यें ॥4॥

3874

नित्य उठोनियां खायाची चिंता । आपुल्या तूं हिता नाठवीसी ॥1॥
जननीचे पोटीं उपजलासी जेव्हां । चिंता तुझी तेव्हां केली तेणें ॥ध्रु.॥
चातकां लागूनि मेघ नित्य वर्षे । तो तुज उदास करील केवीं ॥2॥
पक्षी वनचरें आहेत भूमीवरि । तयांलागीं हरि उपेक्षीना ॥3॥
तुका ह्मणे भाव धरुन राहें चित्तीं । तरि तो श्रीपति उपेक्षीना ॥4॥

3875

जेजे आळी केली तेते गेली वांयां । उरला पंढरिराया श्रम माझा ॥1॥
काय समाधान केलें कोण वेळे । कोणें माझे लळे पािळयेले ॥ध्रु.॥
अभ्यास तो नाहीं स्वप्नीं ही दुिश्चता । प्रत्यक्ष कैंचा चि तो ॥2॥
आतां पुढें लाज वाटे पांडुरंगा । भH ऐसें जगामाजी जालें ॥3॥
तुका ह्मणे आतां नाहीं भरवसा । मोकलिसी ऐसा वाटतोसी ॥4॥

3876

पूवाअहूनि बहु भH सांभािळले । नाहीं अव्हेरिले दास कोणी ॥1॥
जेजे शरण आले तेते आपंगिले । पवाडे विठ्ठले ऐसे तुझे ॥ध्रु.॥
मिरवे चरणीं ऐसीये गोष्टीचें । भHसांभाळाचें ब्रीद ऐसें ॥2॥
तुका ह्मणे आह्मांसाटी येणें रूपा । माझ्या मायबापा पांडुरंगा ॥3॥

3877

ददुऩराचें पिलुं ह्मणे रामराम । नाहीं उदक उष्ण होऊं दिलें ॥1॥
कढेमाजी बाळ करी तळमळ । गोविंद गोपाळ पावें वेगीं ॥ध्रु.॥
आYाा तये काळीं केली पावकासी । झणी पिलीयासी तापवीसी ॥2॥
तुका ह्मणे तुझे ऐसे हे पवाडे । वणिऩतां निवाडे सुख वाटे ॥3॥

3878

करुणा बहुत तुझिया अंतरा । मज विश्वंभरा कळों आलें ॥1॥
पक्षीयासी तुझें नाम जें ठेविलें । तयें उद्धरिलें गणिकेसी॥ध्रु.॥
कुंटिणी ते दोष बहु आचरली । नाम घेतां आली करुणा तुज ॥2॥
हृदय कोमळ तुझें नारायणा । ऐसें बहुता जनां तारियेलें ॥3॥
तुका ह्मणे सीमा नाहीं तुझे दये । कोमळ हृदय पांडुरंगा ॥4॥

3879

आजामेळा अंत मरणासी आला । तोंवरि स्मरला नाहीं तुज ॥1॥
प्राण जातेवेळे ह्मणे नारायण । त्यासाटीं विमान पाठविलें ॥ध्रु.॥
बहुत कृपाळु होसी जगन्नाथा । त्रैलोक्यसमर्था सोइरिया ॥2॥
तुका ह्मणे भHकाज तूं कैवारी । तुज साही चारी वणिऩताती ॥3॥

3880

धर्म रक्षावया अवतार घेशी । आपुल्या पािळसी भHजना ॥1॥
अंबॠषीसाटीं जन्म सोसियेलें । दुष्ट निदाऩिळले किती एक ॥ध्रु.॥
धन्य तुज कृपासिंधु ह्मणतील । आपुला तूं बोल साच करीं ॥2॥
तुका ह्मणे तुज वणिऩती पुराणें । होय नारायणें दयासिंधु ॥3॥

3881

येउनी जाउनी पाहें तुजकडे । पडिल्या सांकडें नारायणा ॥1॥
आणीक कोणाचा मज नाहीं आधार । तुजवरि भार जीवें भावें ॥ध्रु.॥
निष्ठ‍ अथवा होइप तूं कृपाळ । तुज सर्वकाळ विसरेंना ॥2॥
आपुलें वचन राहावें सांभाळून । तुह्मां आह्मां जाण पडिपाडु ॥3॥
ज्याच्या वचनासी अंतर पडेल । बोल तो होइऩल तयाकडे ॥4॥
तुह्मां आह्मां तैसें नाहीं ह्मणे तुका । होशील तूं सखा जीवलगा ॥5॥

3882

आइक नारायणा वचन माझें खरें । सांगतों निर्धारें तुजपासीं ॥1॥
नाहीं भाव मज पडिली लोककाज । राहिलेंसे काज तुझे पायीं ॥2॥
जरि तुज कांहीं करणें उचित । तारीं तूं पतित तुका ह्मणे ॥3॥

3883

अनाथ परदेशी हीन दीन भोळें । उगलें चि लोळे तुझे रंगीं ॥1॥
आपुलें ह्मणावें मज नुपेक्षावें । प्रेमसुख द्यावें मायबापा ॥ध्रु.॥
कासवीचे परि दृष्टी पाहें मज । विYाानीं उमज दावुनियां ॥2॥
तुका ह्मणे तुझा जालों शरणागत । काया वाचा चित्त दुजें नाहीं ॥3॥

3884

पावलों पंढरी वैकुंठभवन । धन्य आजि दिन सोनियाचा॥1॥
पावलों पंढरी आनंदगजरें । वाजतील तुरें शंख भेरी ॥ध्रु.॥
पावलों पंढरी क्षेमआलिंगनीं । संत या सज्जनीं निवविलें॥2॥
पावलों पंढरी पार नाहीं सुखा । भेटला हा सखा मायबाप ॥3॥
पावलों पंढरी येरझार खुंटली । माउली वोळली प्रेमपान्हा ॥4॥
पावलों पंढरी आपुलें माहेर । नाहीं संवसार तुका ह्मणे ॥5॥

3885

अभयदान मज देइप गा उदारा । कृपेच्या सागरा पांडुरंगा ॥1॥
देहभाव तुझ्या ठेवियेला पायीं । आणीक मी कांही नेणें दुजें ॥ध्रु.॥
सेवा भिH भाव नेणें मी पतित । आतां माझें हित तुझ्या पायीं ॥2॥
अवघा निरोपिला तुज देहभाव । आतां मज पाव पांडुरंगा ॥3॥
तुका ह्मणे तुजें नाम दिनानाथ । तें मज उचित करीं आतां ॥4॥

3886

लागो तुझी सोय ऐसे कोणी करी । माझे विठाबाइऩ जननिये ॥1॥
पतितपावन ह्मणविसी जरी । आवरण करीं तरी माझें ॥ध्रु.॥
नाहीं तरी ब्रीद टाकीं सोडूनियां । न धरिसी माया जरी माझी ॥2॥
बोलिला तो बोल करावा साचार । तरि लोक बरें ह्मणतील ॥3॥
करावा संसार लोक लाजे भेणें । वचनासी उणें येऊं नेदीं ॥4॥
तुह्मां आह्मां तैसें नाहीं ह्मणे तुका । होशील तूं सखा जीवलग ॥5॥

3887

तू आह्मां सोयरा सज्जन सांगाति । तुजलागीं प्रीति चालो सदा ॥1॥
तूं माझा जिव्हाळा जीवाचा जिवलग । होसी अंतरंग अंतरींचा ॥ध्रु.॥
गण गोत मित्र तूं माझें जीवन । अनन्यशरण तुझ्या पांयीं ॥2॥
तुका ह्मणे सर्वगुणें तुझा दास । आवडे अभ्यास सदा तुझा ॥3॥

3888

आवडेल तैसें तुज आळवीन । वाटे समाधान जीवा तैसें ॥1॥
नाहीं येथें कांहीं लौकिकाची चाड । तुजविण गोड देवराया ॥ध्रु.॥
पुरवीं मनोरथ अंतरींचें आर्त । धायेवरि गीत गाइप तुझे ॥2॥
तुका ह्मणे लेंकी आळवी माहेरा । गाऊं या संसारा तुज तैसें ॥3॥

3889

माझें मुख नामीं रंगो सर्वकाळ । गोविंद गोपाळ राम कृष्ण ॥1॥
अबद्ध चांगलें गाऊं भलतैसें । कळलें हें जैसें मायबापा॥2॥
तुका ह्मणे मज न लगे वांकडें । मी तुझें बोबडें बाळ तान्हें ॥3॥

3890

यालागीं आवडी ह्मणा राम कृष्ण । जोडा नारायण सर्वकाळ ॥1॥
सोपें हें साधन लाभ येतो घरा । वाचेसी उच्चारा राम हरि ॥ध्रु.॥
न लगती कष्ट न लगे सायास । करावा अभ्यास विठ्ठलाचा ॥2॥
न लगे तप तीर्थ करणें महादान । केल्या एक मन जोडे हरि ॥3॥
तुका ह्मणे कांहीं न वेचितां धन । जोडे नारायण नामासाटीं ॥4॥

3891

झांकूनियां नेत्र काय जपतोसी । जंव नाहीं मानसीं प्रेमभाव ॥1॥
रामनाम ह्मणा उघड मंत्र जाणा । चुकती यातना गर्भवास ॥ध्रु.॥
मंत्र यंत्र संध्या करिसी जडीबुटी । तेणें भूतसृष्टी पावसील ॥2॥
तुका ह्मणे ऐक सुंदर मंत्र एक । भवसिंधुतारक रामनाम ॥3॥

3892

पापिया चांडाळा हरिकथा नावडे । विषयालागीं आवडें गाणें त्याला ॥1॥
ब्राह्मणा दक्षणा देतां रडे रुका । विषयालागीं फुका लुटीतसे ॥ध्रु.॥
वीतभरि लंगोटी नेदी अतीताला । खीरम्या देतो शाला भोरप्यासी ॥2॥
तुका ह्मणे त्याच्या थुंका तोंडावरि । जातो यमपुरी भोगावया ॥3॥

3893

क्षुधारथी अन्नें दुष्काळें पीडिलें । मिष्टान्न देखिलें तेणें जैसें ॥1॥
तैसें तुझे पायीं लांचावलें मन । झुरे माझा प्राण भेटावया ॥ध्रु.॥
मांजरें देखिला लोणियांचा गोळा । लावुनियां डोळा बैसलेंसे ॥2॥
तुका ह्मणे आतां झडी घालूं पाहें । पांडुरंगे माये तुझे पायीं ॥3॥

3894

स्वामीसी संकट पडे जे गोष्टीचें । काय त्या प्रेमाचें सुख मज ॥1॥
दुःखवीना चित्त तुझें नारायणा । कांहीं च मागेना तुजपासीं ॥ध्रु.॥
रििद्ध सििद्ध मोक्ष संपित्त विलास । सोडियेली आस याची जीवें ॥2॥
तुका ह्मणे एके वेळे देइप भेटी । वोरसोनि पोटीं आलिंगावें ॥3॥

3895

देव तिंहीं बळें धरिला सायासें । करूनियां नास उपाधीचा ॥1॥
पर्वपक्षी धातु धिःकारिलें जन । स्वयें जनादऩन ते चि जाले ॥2॥
तुका ह्मणे यासी न चले तांतडी । अनुभवें गोडी येइल कळों ॥3॥

3896

भेटीवांचोनियां दुजें नाहीं चित्तीं । येणें काकुलती याजसाटीं ॥1॥
भेटोनियां बोलें आवडीचें गुज । आनंदाच्या भोजें जेवूं संगें ॥ध्रु.॥
मायलेकरासीं नाहीं दुजी परि । जेऊं बरोबरी बैसोनियां ॥2॥
तुका ह्मणे ऐसें अंतरींचें आर्त । यावें जी त्वरित नारायणा ॥3॥

3897

आविसाचे आसे गळ गिळी मासा । फुटोनियां घसा मरण पावे ॥1॥
मरणाचे वेळे करी तळमळ । आठवी कृपाळ तये वेळीं ॥2॥
अंतकाळीं ज्याच्या नाम आलें मुखा । तुका ह्मणे सुखा पार नाहीं ॥3॥

3898

जायाचें शरीर जाइऩल क्षणांत । कां हा गोपिनाथ पावे चि ना ॥1॥
कृपेचे सागर तुह्मी संत सारे । निरोप हा फार सांगा देवा ॥ध्रु.॥
अनाथ अYाान कोणी नाहीं त्यासि । पायापें विठ्ठला ठेवीं मज ॥2॥
तुका ह्मणे ऐसें करावें निर्वाण । मग तो रक्षण करिल माझें ॥3॥

3899

त्रासला हा जीव संसारींच्या सुखा । तुजविण सखा नाहीं कोणी ॥1॥
ऐसें माझें मनीं वाटे नारायणा । घालावी चरणावरि मिठी ॥ध्रु.॥
कइं तें सुंदर देखोनि रूपडें । आवडीच्या कोडें आळंगीन ॥2॥
नाहीं पूर्व पुण्य मज पापरासी । ह्मणोनि पायांसी अंतरलों ॥3॥
अलभ्य लाभ कैंचा संचितावेगळा । विनवी गोपाळा दास तुका ॥4॥

3900

मोलाचें आयुष्य वेचुनियां जाय । पूर्वपुण्यें होय लाभ याचा ॥1॥
अनंतजन्मींचे शेवट पाहतां । नर देह हातां आला तुझ्या ॥ध्रु.॥
कराल ते जोडी येइऩल कार्यासी । ध्यावें विठ्ठलासी सुखालागीं ॥2॥
सांचलिया धन होइऩल ठेवणें । तैसा नारायण जोडी करा ॥3॥
करा हरिभHी परलोकीं ये कामा । सोडवील यमापासोनियां ॥4॥
तुका ह्मणे करा आयुष्याचें मोल । नका वेचूं बोल नामेंविण ॥5॥

हे साहित्य भारतात तयार झालेले असून ते आता प्रताधिकार मुक्त झाले आहे. भारतीय प्रताधिकार कायदा १९५७ नुसार भारतीय साहित्यिकाच्या मृत्युनंतर ६० वर्षांनी त्याचे साहित्य प्रताधिकारमुक्त होते. त्यानुसार १ जानेवारी १९५६ पूर्वीचे अशा लेखकांचे सर्व साहित्य प्रताधिकारमुक्त होते.