एकनाथी भागवत/अध्याय पंधरावा
<poem>
एकनाथी भागवत - आरंभ ॥ श्रीगणेशाय नमः ॥ श्रीकृष्णाय नमः ॥
ॐ नमो श्रीजनार्दन । सकळ सिद्धींचें सिद्धस्थान । सकळ ऋद्धींचें परम निधान । तुझे श्रीचरण सर्वार्थी ॥१॥ निधान साधावया अंजन । नयनीं काळिमा घालिती जन । तेणें काळवंडले नयन । थितें निधान दिसेना ॥२॥ तैसे नव्हती तुझे चरण । करितां चरणरजवंदन । निःशेष काळिमा निरसे जाण । पूर्ण निधान दाविसी ॥३॥ अंजनें साधितां निधान । तेथ छळावया पावे विघ्न । बळी देऊनि साधिल्या जाण । नश्वरपण तयासी ॥४॥ तैसे नव्हती तुझे चरण । अवलीळा करितां स्मरण । नित्य सिद्ध अव्यय जाण । निजनिधान ठसावे ॥५॥ हें साधूनियां निधान । झाले सनकादिक संपन्न । नारदाचें उदारपण । येणेंचि जाण वाखाणे ॥६॥ वज्रकवच प्रल्हादासी । हेंचि भांडवल गांठी त्यासी । शुकादि वामदेवांसी । महिमा येणेंसीं पावले ते ॥७॥ व्यासवाल्मीकि महावेव्हारे । येणेंचि भांडवलें झाले खरे । त्यांचेनि भांडवलें लहान थोरें । छेदूनि दरिद्रें नांदती ॥८॥ त्या सद्गुभरूचे श्रीचरण । परम निधींचें निधान । एका जनार्दना शरण । हें आम्हां परिपूर्ण भांडवल ॥९॥ येणेंचि भांडवलें प्रस्तुत । प्राप्त झालें श्रीभागवत । तेथ उद्धवासी श्रीअनंत । ज्ञानमथितार्थ सांगत ॥१०॥ त्या दोघांची एकान्त मातू । प्रकट जाहली जगाआंतू । हा परीक्षितीचा विख्यातू । उपकार लोकांतू थोर झाला ॥११॥ ज्याचे श्रद्धेच्या आवडीं । शुक पावला लवडसवडी । तेणें गुह्य ज्ञानाची गोडी । प्रकट उघडी दाखविली ॥१२॥ त्या शुकाचें नवल महिमान । कानीं न सांगतां गुह्य ज्ञान । श्रवणें तोडोनि भवबंधन । परीक्षिती जाण उद्धरिला ॥१३॥ एथवरी श्रवणाची गोडी । प्रसिद्ध दाविली उघडी । तरी अभाग्यु दांतखिळी पाडी । कानाची नुघडी निमटली मिठी ॥१४॥ श्रवणीं घालितां वाडेंकोडें । कथासारामृत बाहेरी सांडे । श्रवणाआंतौता थेंबही न पडे । यालागीं रडे विषयांसी ॥१५॥ असो हे श्रोत्यांची कथा । कथा सांगे जो वक्ता । तोही तैसाचि रिता । घोटु आंतौता पावों नेदी ॥१६॥ जैसा गुळउंिसाचा घाणा । रसु बाहेरी जाये मांदणा । फिकेपणें करकरी गहना । ते गती वदना वक्त्याचे ॥१७॥ जें कथामृताचें गोडपण । तें सद्गुगरूवीण चाखवी कोण । यालागीं जनार्दना शरण । जेणें गोडपण चाखविलें ॥१८॥ परी चाखविली उणखूण । तेही अभिनव आहे जाण । स्वाद स्वादिता आपण । होऊनि गोडपण चाखवी ॥१९॥ बाळकाहातीं दिधल्या फळा । खावें हें न कळे त्या अबळा । त्याचे मुखीं घालूनि गळाळा । गोडीचा जिव्हाळा जनक दावी ॥२०॥ गोडी लागल्या बाळकासी । तेंचि फळ खाय अहर्निशीं । तेवीं जनार्दनें आम्हांसी । गोडी श्रीभागवतासी लाविली ॥२१॥ ऐसी लाविली गोडी चढोवडी । तेणें झाली नवलपरवडी । मज सांडितांही ते गोडी । गोडी न सोडी मजलागीं ॥२२॥ ते गोडीनें गिळिलें मातें । मीपण गेलें गोडीआंतौतें । ते गोडीचें उथळलें भरितें । सबाह्य रितें उरों नेदी ॥२३॥ हें शुकमुखींचें श्रेष्ठ फळ । गोडपणें अतिरसाळ । त्वचा आंठोळीवीण केवळ । गोडीच सकळ फळरूपें ॥२४॥ ते श्रीभागवतींची गोडी । श्रीकृष्णें निजआवडीं । उद्धवासी कडोविकडी । भक्ति चोखडी चाखविली ॥२५॥ करितां माझें भजन । धरितां माझे मूर्तीचे ध्यान । समाधिपर्यंत साधन । उद्धवासी संपूर्ण सांगीतलें ॥२६॥ ते कृष्णामुखींची मातू । ऐकोनि चौदाव्या अध्यायांतू । उद्धव हरिखला अद्भुातू । माझा निजस्वार्थू फावला ॥२७॥ मज कृष्णमूर्तीचें ध्यान । सहजें सदा असे जाण । तेणेंच होय समाधि समाधान । तरी कां प्रश्न करूं आतां ॥२८॥ ऐकोनि चौदावा अध्यायो । झाला उद्धवासी हा दृढ भावो । हें देखोनि स्वयें देवो । पुढील अभिप्रावो सूचितू ॥२९॥ दृढ विश्वसेंसीं जाण । करितां माझें भजन ध्यान । पुढां उपजे सिद्धींचें विघ्न । ते अर्थीं श्रीकृष्ण उपदेशी ॥३०॥ पंधरावे अध्यायीं निरूपण । भक्तीं माझें करितां भजन । अवश्य सिद्धी उपजती जाण । त्या त्यागवी विघ्न म्हणोनी ॥३१॥
एकनाथी भागवत - श्लोक १ ला
श्रीभगवानुवाच । जितेन्द्रियस्य युक्तस्य जितश्वासस्य योगिनः । मयि धारयतश्चेत उपतिष्ठन्ति सिद्धयः ॥१॥
प्राणापानजयो जयापासीं । इंद्रियजयो असे ज्यासी । यावरी उल्हास मद्भाक्तीसी । चित्त अहर्निशीं मद्युक्त ॥३२॥ उद्धवा गा त्याच्या ठायीं । अनिवार सिद्धी उपजती पाहीं । ये अर्थी संदेह नाहीं । जे जे समयीं जें इच्छी ॥३३॥ ऐसें उद्धवें ऐकतां । चमत्कारू झाला चित्ता । समूळ सिद्धींची कथा । श्रीकृष्णनाथा पुसों पा ॥३४॥
एकनाथी भागवत - श्लोक २ रा
श्रीउद्धव उवाच । कया धारणया कास्वित् कथं वा सिद्धीरच्युत । कति वा सिद्धयो ब्रूहि योगिनां सिद्धीदो भवान् ॥२॥
कोण्या धारणा कोण सिद्धी । ते सांगावी विधानविधि । संख्या किती सकळ सिद्धी । तेंही कृपानिधी सांगिजे ॥३५॥ या सकळ सिद्धींची कथा । तूं एक जाणता तत्त्वतां । ते मज सांगिजे जी अच्युता । तूं सिद्धीदाता योगियां ॥३६॥
एकनाथी भागवत - श्लोक ३ रा
श्रीभगवानुवाच । सिद्धयोऽष्टादश प्रोक्ता धारणा योगपारगैः । तासामष्टौ मत्प्रधाना दशैव गुणहेतवः ॥३॥
सिद्धी अष्टादश जाण । त्यांची धारणा भिन्न भिन्न । ऐंसे बोलिले योगज्ञ । योगसंपन्न महासिद्ध ॥३७॥ या नांव गा सिद्धी समस्ता । यांत अष्ट महासिद्धी विख्याता । त्या माझे स्वरूपीं स्वरूपस्थिता । आणिकासी तत्त्वतां त्या नाहीं ॥३८॥ मनसा वाचा कर्मणा जाण । विसरोनि देहाचें देहपण । माझेनि स्वरूपें अतिसंपन्न । चैतन्यघन जो झाला ॥३९॥ त्यापाशीं या सिद्धी जाण । उभ्या असती हात जोडून । परी तो न पाहे थुंकोन । निचाड जाण यापरी ॥४०॥ इतर दहा सिद्धींची कथा । ज्या सत्त्वगुणें गुणभूता । साधक शुद्धसत्त्वात्मा होतां । त्यापाशीं सर्वथा प्रकटती ॥४१॥ अष्ट महासिद्धींची कथा । तुज मी सांगेन तत्त्वतां । ज्या माझे स्वरूपीं स्वभावतां । असती वर्तता अहर्निशीं ॥४२॥
एकनाथी भागवत - श्लोक ४ व ५ वा
अणिमा महिमा मूर्तेर्लघिमा प्राप्तिरिन्द्रियैः । प्राकाश्यं श्रुतदृष्टेषु शक्तिप्रेरणमीशिता ॥४॥
गुणेष्वसङ्गो वशिता यत्कामस्तदवस्यति । एता मे सिद्धयः सौम्य अष्टावौत्पत्तिका मताः ॥५॥
अणिमा महिमा लघिमास्थिती । या तिन्ही देहसिद्धीचे प्राप्ती । ’ प्राप्तरिंद्रियैः ’ जे वदंती । ते जाण चौथी महासिद्धी ॥४३॥ प्राकाम्य श्रुतदृष्टांता । ते पांचवी सिद्धी गा सर्वथा । शक्तिप्रेरण ईशिता । हे जाण तत्त्वतां सहावी सिद्धी ॥४४॥ माझे धर्म जेथ वश होती । ते वशिता बोलिजे सिद्धांतीं । ते सातवी सिद्धी वदंती । जाण निश्चितीं उद्धवा ॥४५॥ त्रिलोकीं भोग जो निरुपम । तो न करितां परिश्रम । इच्छामात्रें उत्तमोत्तम । भोग सुगम हों लागे ॥४६॥ इच्छील्या कामसुखाची प्राप्ति । त्रिभुवनींची भोगसंपत्ती । एकेच काळें अवचितीं । ते जाण पां ख्यातीं आठवी सिद्धी ॥४७॥ या अष्टमहासिद्धींची राशी । स्वभावें असे मजपाशीं । साधक शिणतां प्रयासीं । एकादी कोणासी उपतिष्ठे ॥४८॥ हे महासिद्धींची व्युत्पत्ती । इतर दाहा ज्या बोलिजेती । त्याही सांगेन तुजप्रती । यथानिगुती उद्धवा ॥४९॥
एकनाथी भागवत - श्लोक ६ व ७ वा
अनूर्मिमत्त्वं देहेऽस्मिन्दूरश्रवणदर्शनम् । मनोजवः कामरूपं परकायप्रवेशनम् ॥६॥
स्वच्छन्दमृत्युर्देवानां सहक्रीडानुदर्शनम् । यथासङ्कल्पसंसिद्धीराज्ञाप्रतिहता गतिः ॥७॥
देहीं बाधिती ना ऊर्मि साही । ते अनूर्मिसिद्धी पहिली पाहीं । दूरली वाचा ऐके ठायीं । दूरश्रवण नवाई दुसरी सिद्धी ॥५०॥ त्रिलोकींचा सोहळा । बैसले ठायीं देखे डोळां । हे तिसरे सिद्धी लीला । दूरदर्शन कळा ती नांव ॥५१॥ मनोजवसिद्धी ऐशी आहे । कल्पिल्या ठायासी पाहें । मनोवेगें शरीर जाये । चौथी होये हे सिद्धी ॥५२॥ कामरूप सिद्धीची परी । जैशिया रूपाची कामना करी । तैसें रूप तत्काळ धरी । हे पांचवी खरी कामनासिद्धी ॥५३॥ आपुलें शरीर ठेवूनि दूरी । परशरीरीं प्रवेश करी । हे परकायप्रवेशपरी । सहावी साजिरी अतिसिद्धी ॥५४॥ काळासी वश्य नाहीं होणें । आपुलिये इच्छेनें मरणें । हे सातवी सिद्धी जाणणें । स्वच्छंदमरणें ती नांव ॥५५॥ स्वर्गीं देवांचें जें क्रीडन । त्यांचें हा देखे दर्शन । स्वयें क्रीडावया अंगवण । ते सिद्धी जाण आठवी ॥५६॥ जैसा संकल्प तैसी सिद्धी । ते नववी जाण पां त्रिशुद्धी । राजाही आज्ञा शिरीं वंदी । ज्याची गमनसिद्धी सर्वत्र ॥५७॥ ज्याची आज्ञा आणि गमन । कोठेंही अवरोधेना जाण । हें दहावे सिद्धीचें लक्षण । ज्ञानविचक्षण जाणती ॥५८॥ या गुणहेतुसिद्धींची विधी । म्यां सांगीतली हे त्रिशुद्धी । यांहीहोनि क्षुद्रसिद्धी । त्याही निजबुद्धीं अवधारीं ॥५९॥
एकनाथी भागवत - श्लोक ८ व ९ वा
त्रिकालज्ञत्वमद्वन्द्वं परचित्ताद्यभिज्ञता । अग्न्यर्काम्बुविषादीनां प्रतिष्टम्भोऽपराजयः ॥८॥
एताश्चोद्देशतः प्रोक्ता योगधारणसिद्धयः । यया धारणया या स्याद्यथा वा स्यान्निबोध मे ॥९॥
क्षुद्रसिद्धी पंचलक्षण । भूत भविष्य वर्तमान । या त्रिकाळांचें जें ज्ञान । तें पहिलें जाण ये ठायीं ॥६०॥ सुख दुःख शीत उष्ण । मृदु आणि अतिकठिण । या द्वंद्वांसी वश नव्हे जाण । तें दुसरें लक्षण सिद्धीचें ॥६१॥ पराचें स्वप्न स्वयें सांगणें । पुढिलाचे चित्तींचें जाणणें । हे तिसरी सिद्धी म्हणणें । ऐक लक्षणें चौथीचीं ॥६२॥ अग्नि वायु आणि उदक । शस्त्र विष आणि अर्क । यांचें प्रतिस्तंभन देख । ते सिद्धी निष्टंक पैं चौथी ॥६३॥ कोणासी जिंकिला न वचे पाहें । जेथींचा तेथ विजयी होये । एकला सर्वत्र विजयो लाहे । हे पांचवी आहे विजयसिद्धी ॥६४॥ उद्देश्यमात्रें सिद्धींची गती । म्यां सांगीतली तुजप्रती । आतां कोण धारणा कोण स्थिती । सिद्धीची प्राप्ती होय ते ऐक ॥६५॥ अष्ट महासिद्धींची धारणा । गुणहेतु दहा सिद्धी जाणा । क्षुद्रसिद्धी पंचलक्षणा । त्यांचे साधित्या साधना हरि बोले ॥६६॥
एकनाथी भागवत - श्लोक १० वा
भूतसूक्ष्मात्मनि मयि तन्मात्रं धारयेन्मनः । अणिमानमवाप्नोति तन्मात्रोपासको मम ॥१०॥
अष्ट महासिद्धी स्वाभाविका । माझ्या ठायीं असती देखा । या असाध्य साधावया आवांका । करित्या साधका साधन सांगे ॥६७॥ मी अणुरेणूचाही अणुरेण । जीवाचाही हृदयस्थ जाण । तेथ अणुतन्मात्र करूनि मन । माझ्या ठायीं जाण जो राखे ॥६८॥ अणुतन्मात्र ध्यान सदा राहे । त्याचा अणुमात्रचि देह होये । कीटकीभृंगीच्या ऐसें पाहें । अणिमेची लाहे तो सिद्धी ॥६९॥ तो अच्छिद्रीं निघोनि जाये । जगाच्या डोळ्यामाजीं समाये । कोठेंही खपेना पाहें । हे अणिमेची लाहे महासिद्धी ॥७०॥
एकनाथी भागवत - श्लोक ११ वा
महत्यात्मन्मयि परे यथासंस्थं मनो दधत् । महिमानमवाप्नोति भूतानां च पृथक् पृथक् ॥११॥
माझें स्वरूप अनंत अपार । महत्तत्त्वाहोनि अतिथोर । आणि महत्तत्त्वाचाहीं साचार । नियंता ईश्वर जो कां मी ॥७१॥ हे सिद्धी साधावया जो नर । माझी धारणा धरी अपरंपार । तेवढेंच होय त्याचें शरीर । हे सिद्धी महाथोर महिमान ॥७२॥ सूक्ष्म कापुसाचे तंतू पाहें । तो कल्पनेऐसा पटू होये । माझी महती धारणा वाहे । तो माझी सिद्धी लाहे महिमत्वें ॥७३॥ तुकितां त्याच्या समान भारा । न पुरे सपर्वत सगळी धरा । एवढ्या महत्तत्त्वांचा उभारा । सिद्धिद्वारा तो पावे ॥७४॥
एकनाथी भागवत - श्लोक १२ वा
परमाणुमये चित्तं भूतानां मयि रञ्जयन् । कालसूक्ष्मार्थतां योगी लघिमानमवाप्नुयात् ॥१२॥
वाय्वादि प्राणप्रमाण । जेणें काळसूत्राचें गणन । तो परमाणुरूप भगवंत जाण । त्याचेंचि दृढ ध्यान सदा जो करी ॥७५॥ परमाणुधारणेचा महिमा । त्याचा देहासी ये अतिलघिमा । तो मस्तकीं चढोनि पाहे मा । उडे व्योमामाजीं सुखें ॥७६॥ अणिमादि तीनी धारणा । या देहींच्या सिद्धी जाणा । लहान थोर हळूपणा । देहलक्षणां उपजवी ॥७७॥ उरल्या ज्या पंचमहासिद्धी । त्यांच्या धारणेचा विधी । तोही सांगेन त्रिशुद्धी । ऐक सुबुद्धी उद्धवा ॥७८॥
एकनाथी भागवत - श्लोक १३ वा
धारयन्मय्यहंतत्त्वे मनो वैकारिकेऽखिलम् । सर्वेन्द्रियाणामात्मत्वं प्राप्तिं प्राप्नोति मन्मनाः ॥१३॥
मूळींचा शुद्ध अहंकारू । ज्यापासूनि इंद्रियविकारू । इंद्रियअशधिष्ठात्री सुरवरू । चेतविता ईश्वरू जो कां मी ॥७९॥ त्या माझ्या ठायीं धारणा धरितां । इंद्रियअधिष्ठात्री देवता । त्यासी पावोनि एकात्मता । इंद्रियप्रकाशता स्वयें लाहे ॥८०॥ जे कां इंद्रियव्यापार जगाचे । प्रकाशूनि हा देखे साचे । एवढिये इंद्रियप्राप्तीचें । साधी सिद्धीचें वैभव ॥८१॥ तेव्हां ज्याचा जो जेथ पाहे । इंद्रियांचा व्यापारू होये । तो येणेंचि केला आहे । ऐशी प्रतीति होये इंद्रियप्राप्ती ॥८२॥
एकनाथी भागवत - श्लोक १४ वा
महत्यात्मनि यत्सूत्रे धारयन्मयि मानसम् । प्राकाश्यं पारमेष्ठ्यं मे विन्दतेऽव्यक्तजन्मनः ॥१४॥
जें महत्तत्त्व गा जाण । तें मायेचें प्रथम स्फुरण । ज्यासी क्रिया सूत्रप्रधान । नामाभिधान बोलती ॥८३॥ तेथ अजन्मा मी आपण । जाहलों सूत्राचा सूत्रात्मा जाण । त्या माझ्या स्वरूपाचें ध्यान । सावधान जो करी ॥८४॥ ज्या सूत्राचेनि प्रकाशप्रवाहें । ब्रह्मांड हिरण्यगर्भ प्रकाशला राहे । ते प्रकाशता त्यासी वश्य होये । येणें सूत्रात्मा पाहे निदिध्यासनें ॥८५॥ त्या निदिध्यासनापोटीं । करूं शके ब्रह्मांडकोटी । एवढी प्रकाशसिद्धी गोमटी । हे मजवीण नुठी साधकां ॥८६॥
एकनाथी भागवत - श्लोक १५ वा
विष्णौ त्र्यधीश्वरे चित्तं धारयेत्कालविग्रहे । स ईशित्वमवाप्नोति क्षेत्रक्षेत्रज्ञचोदनाम् ॥१५॥
मायादित्रिगुणनियंता । जो कळिकाळातें आकळिता । उत्पत्तिस्थितिप्रळयकर्ता । जाण तत्त्वतां अंतर्यामी ॥८७॥ त्या मज विष्णूचें ध्यान । निरंतर जो करी जाण । त्यासी अदृष्टद्रष्टेपण । शक्तिप्रेरण ईशित्वें ये ॥८८॥ मिथ्या बुद्धिबळाच्या खेळाप्रती । स्वारीची जाणे गती निगुती । तेवीं मिथ्या संसारप्रतीती । भूतांची आगती निर्गती स्वयें जाणे ॥८९॥ तो जीवादि शरीरप्रेरण । स्वयें करूं शके आपण । करितां अंतर्याम्याचे ध्यान । एवढी सिद्धी जाण उपतिष्ठे ॥९०॥ तो आपुलेनि प्रतापस्वभावीं । मशकाहातीं मेरू विभांडवी । नीचहस्तें सृष्टि विध्वंसूनि मांडवी । कां इंद्रातें मारवी उंदिराहातीं ॥९१॥ यापरी एकातें मारवी । जीवें गेलिया जीववी । अचेतनातें पालेजवी । ये सिद्धीची पदवी ईशित्व ॥९२॥
एकनाथी भागवत - श्लोक १६ वा
नारायणे तुरीयाख्ये भगवच्छब्दशब्दिते । मनो मय्यादधद्योगी मद्धर्मा वशितामियात् ॥१६॥
जीव शिव आणि प्रकृती । यांहूनि परती चौथी स्थिती । ज्यातें नारायण म्हणती । जाण निश्चितीं सज्ञान ॥९३॥ जागृति स्वप्न सुषुप्ती । यांवेगळी तुरीय स्थिती । त्यातें नारायण म्हणती । यथानिगुती सज्ञान ॥९४॥ दृश्य द्रष्टा दर्शन । यांअतीत चौथा जाण । त्यातें म्हणती नारायण । ज्ञानविचक्षण निजबोधें ॥९५॥ त्रिपुटीवेगळी जे मातू । असोनियां त्रिपुटी आंतू । जो कां त्रिपुटीसी अलिप्तू । तो मी विख्यातू नारायण ॥९६॥ यश श्री वैराग्य ज्ञान । ऐश्वर्य औदार्य हे षड्गुण । नित्य वसती परिपूर्ण । तो मी नारायण भगवंत ॥९७॥ त्या मज नारायणातें ध्यातां । माझी वशिता सिद्धी ये हाता । सर्व कर्मीं अलिप्तता । भोगून अभोक्ता भोगातें ॥९८॥
एकनाथी भागवत - श्लोक १७ वा निर्गुणे ब्रह्मणि मयि धारयन् विशदं मनः । परमानन्दमाप्नोति यत्र कामोऽवसीयते ॥१७॥
चित्तदेवता सत्त्वगुण । इंद्रियें तो रजोगुण । विषय केवळ तमोगुण । हेंचि आवरण परमानंद ॥९९॥ परमानंदासी आवरण । आडवे असती तिन्ही गुण । त्यांतें सांडूनि निर्गुण । ब्रह्म परिपूर्ण मज जो ध्याये ॥१००॥ त्यासी माझिये ध्यानस्थितीं । होय परमानंदअणवाप्ती । ज्या आनंदामाजीं उपशांती । होय निश्चितीं सकळ कामा ॥१॥ झालिया परमानंदप्राप्ती । सकळ काम निमग्न होती । जेवीं सूर्योदयाप्रती । तारा हारपती सचंद्र ॥२॥ तेवीं परमानंदाच्या पोटीं । हारपती कामकोटी । तेथ इंद्रियसुखाच्या गोठी । लाजोनि उठाउठी विरताती ॥३॥ उद्धवा ऐक पां निश्चितीं । नव्हतां परमानंदप्राप्ती । कदा नव्हे कामनिवृत्ती । नाना युक्ती करितांही ॥४॥ या अष्ट महासिद्धीच्या धारणा । तुज म्यां सांगीतल्या जाणा । यांसी साधावया आंगवणा । सुरनरगणां पैं नाहीं ॥५॥ यापरी अष्ट महासिद्धी । तुज म्यां सांगीतली धारणाविधी । आतां गुणहेतुकाचे प्रबोधीं । सावधबुद्धी अवधारीं ॥६॥
एकनाथी भागवत - श्लोक १८ वा
श्वेतद्वीपपतौ चित्तं शुद्धेधर्ममये मयि । धारयन् श्वेततां याति षडूर्मिरहितो नरः ॥१८॥
सांडूनि कार्येंसीं रजतमें दूरी । जो मी सत्त्वाधिष्ठाता श्रीहरी । त्या माझी जो धारणा धरी । अखंडाकारी सर्वदा ॥७॥ तो माझेनि सत्त्वे सत्त्ववंतू । होय षडूर्मींसीं रहितू । शोक मोह जरा मृत्यू । क्षुधा तृषा हातू लावूं न शके ॥८॥
एकनाथी भागवत - श्लोक १९ वा
मय्याकाशात्मनि प्राणे मनसा घोषमुद्वहन् । तत्रोपलब्धा भूतानां हंसो वाचः श्रृणोत्यसौ ॥१९॥
सघोष प्राणेंसीं शब्दमहिमा । अवश्य विश्रांतीस ये व्योमा । त्या आकाशाचाही मी आत्मा । मजमाजीं व्योमा रहिवासू ॥९॥ तो मी सघोष प्राणांचाही प्राण । सकळ वाचांची वाचा जाण । वागीश्वरीचें जीवन । सत्य मी जाण उद्धवा ॥११०॥ ऐसिया माझें दृढ ध्यान । निजहृदयीं जो करी जाण । तो विचित्रा वाचांचें श्रवण । जीवस्वरूपें जाण स्वयें ऐके ॥११॥ सनाद माझी धारणा पोटीं । धरितां जगाच्या गुह्य गोष्टी । त्याचे पडती कर्णपुटीं । ते काळीं उठी दूरश्रवणसिद्धी ॥१२॥
एकनाथी भागवत - श्लोक २० वा
चक्षुस्त्वष्टरि संयोज्य त्वष्टारमपि चक्षुषि । मां तत्र मनसा ध्यायन् विश्वं पश्यति सूक्ष्मदृक् ॥२०॥
सविता तो मी नारायण । ऐसें डोळ्यांमाजीं करी ध्यान । तेव्हां डोळाचि मद्रूप जाण । सविता आपण स्वयें होय ॥१३॥ एवं डोळा सविता हें माझे ध्यान । तिहींस एकात्मता झाल्या जाण । तेव्हां सूक्ष्मद्रष्टा होय आपण । जग संपूर्ण तो देखे ॥१४॥ बैसलेचि ठायीं जाण । चतुर्दशभुवनांचे दर्शन । एके काळें देख आपण । दूरदर्शन हे सिद्धी ॥१५॥
एकनाथी भागवत - श्लोक २१ वा
मनो मयि सुसंयोज्य देहं तदनु वायुना । मद्धारणानुभावेन तत्रात्मा यत्र वै मनः ॥२१॥
अत्यंत सवेग तें मन । त्या मनाचेंही मी मन जाण । त्या मनासी मजसीं अभिन्न । प्राणधारणयुक्त राखे ॥१६॥ ऐसें प्राणधारणयुक्त मन । मजसीं राखतां अभिन्न । त्या धारणाप्रभावें जाण । मनोवेगें गमन देहासी होय ॥१७॥ जेथें संकल्पें जाय मन । तेथें होय देहाचेंही गमन । हे मनोजवसिद्धी जाण । धारणालक्षण या हेतू ॥१८॥
एकनाथी भागवत - श्लोक २२ वा
यदा मन उपादाय यद्यद्रूपं बुभूषति । तत्तद् भवेन्मनोरूपं मद्योगबलमाश्रयः ॥२२॥
पहिली मनोजवधारणा । त्याहीवरी माझी भावना । अचिंत्य सामर्थ्य माझें जाणा । अनुसंधाना जो आणी ॥१९॥ मी नाना रूपांतें धरिता । सवेंचि रूपांतरें विसर्जिता । ऐशी माझी संपूर्ण सत्ता । ते त्याच्या हाता पैं लाभे ॥१२०॥ एवं माझिया दृढ धारणा । माझें सामर्थ्य ये त्याच्या मना । मग ज्या रूपाची करी भावना । तद्रूप जाणा स्वयें होय ॥२१॥ सुरनरपन्नगांमाजीं जें जें रूप । धरावया करी जो संकल्प । तो तत्काळ गा मद्रूप । हे कामरूप सिद्धी माझी ॥२२॥
एकनाथी भागवत - श्लोक २२ वा
परकायं विशन् सिद्ध आत्मानं तत्र भावयेत् । पिण्डं हित्वा विशेत्प्राणो वायुभूतः षडङ्घ्रिवत् ॥२३॥
परकायप्रवेशू करितां जाणा । आवरूनि स्वदेहींच्या सर्व प्राणां । जेथ प्रवेश करितां आपणा । तेथ आपुली भावना करावी ॥२३॥ तेव्हां लिंगदेहाचे माथां । जीवप्राणांची एकात्मता । धरोनि देहांतरअहहंता । बाह्य वायूच्या पंथा मिळोनि जाय ॥२४॥ तेथ मिळातांचि मिळवणी । या देहाचा अभिमान सांडुनी । देहांतरीं प्रवेशोनी । मी म्हणोनी उठे तेथें ॥२५॥ जैसें कमळींहूनि कमळांतरा । वायुबळें प्रवेशणें भ्रमरा । तैसें सांडोनियां स्वशरीरा । देहांतरा जीवू जाये ॥२६॥ हें परकायप्रवेशन । म्यां सांगीतलें संपूर्ण । माझिया स्वरूपाचें धारण । तें निजलक्षण अवधारीं ॥२७॥ दृढ ध्यातां माझे स्वरूपासी । तैं सर्व देहीं तूंचि आहेसी । न सांडितां निजदेहासी । हा परकायेंसीं प्रवेशू ॥२८॥ स्वसत्ता स्वदेह सांडणें । तेचि अर्थीचीं लक्षणें । पुढिले श्लोकीं नारायणें । विशद निरूपणें निरूपिलीं ॥२९॥
एकनाथी भागवत - श्लोक २४ वा
पार्ष्ण्यापीड्य गुदं प्राणं हृदुरःकण्ठमूर्धसु । आरोप्य ब्रह्मरन्ध्रेण ब्रह्म नीत्वोत्सृजेत्तनुम् ॥२४॥
देहत्यागाचें प्राणधारण । तेंच स्वच्छंदमृत्यूचें लक्षण । तदर्थी जें प्राणोत्क्रमण । तें योगधारण अवधारीं ॥१३०॥ मूळाधारीं वामचरण । टांचेचेनि नेटें जाण । अपानाचें अधोगमन । गुद पीडून राखावें ॥३१॥ हृदयीं विचरता जो प्राण । त्याचें सदा ऊर्ध्व गमन । तो प्राणायामें आवरून । अधोमुख जाण करावा ॥३२॥ अपानाचें ऊर्ध्व गमन । स्वाधिष्ठानपर्यंत जाण । प्राणाचें अधःसंचरण । तेचि चक्रीं जाण जैं घडे ॥३३॥ तेथ प्राणापानांची बुझावण । त्या चक्रामाजीं करी समान । ऐक्ये पडिलें आलिंगन । एकात्मता जाण चालिले ॥३४॥ सांडोनि अपानाची अधोवाट । प्राणें त्यजिला हृदयकंठ । फोडूनि सुषुम्नेचें कपाट । ऊर्ध्व मुखें नीट चालिले ॥३५॥ जिणतां सुषुम्नेचें घर । भेदिले साही चक्रांचे पदर । उघडूनि काकीमुखाचें द्वार । ब्रह्मरंध्र ठाकिलें ॥३६॥ तेथें पावल्या यथानिगुतीं । या देहाची सांडूनि स्थिती । जो कामभोग वाहे चित्तीं । त्या देहाची प्राप्ती तो पावे ॥३७॥ वैकुंण्ठ कैलास अमरावती । सार्वभौम चक्रवर्ती । जे कामना कामि चित्तीं । ते पावे गती तत्काळ ॥३८॥ जरी तो ब्रह्मसायुज्यता वाहे । तरी सांडूनि देहाची सोये । शुद्धधारणा पाहे । तो ब्रह्मचि होये स्वतःसिद्ध ॥३९॥ यापरी प्राणधारण । करूनि निवर्ते जो जाण । तें स्वच्छंदमृत्यूचें लक्षण । त्याआधीन कळिकाळ ॥१४०॥
एकनाथी भागवत - श्लोक २५ वा
विहरिष्यन् सुराक्रीडे मत्स्थं सत्त्वं विभावयेत् । विमानेनोपतिष्ठन्ति सत्त्ववृत्तीः सुरस्त्रियः ॥२५॥
देवांचे दिव्यभोगीं आसक्त । योगियाचें झाल्या चित्त । ते प्राप्तिलागीं येथ । माझें सत्त्व निश्चित चिंतावें ॥४१॥ जेणें सत्त्वें म्यां जाण । स्वर्गीं स्थापिले सुरगण । त्या सत्त्वगुणाचें धारण । निजहृदयीं जाण जो राखे ॥४२॥ ध्यातां सुरस्त्रियांची कामनिष्ठा । तो पावे सुरस्वर्गींची प्रतिष्ठा । विमानीं चढोनि वरिष्ठा । करी कामचेष्टा अप्सरांसीं ॥४३॥
एकनाथी भागवत - श्लोक २६ वा
यथा सङ्कल्पयेद् बुद्ध्या यदा वा मत्परः पुमान् । मयि सत्ये मनो युञ्जंस्तथा तत् समुपाश्नुते ॥२६॥
संकल्पमात्रें करी समस्त । जो मी सत्यसंकल्प भगवंत । त्या माझे ठायीं चित्त । विश्वासयुक्त जो राखे ॥४४॥ तो जे जे काळीं जे जे देशीं । जे जे कर्मीं जे जे अवस्थेसी । जें जें कांहीं वांछीं मानसीं । ते संकल्प त्यापाशीं सदा सफळ ॥४५॥ मी सत्यसंकल्प भगवंत । हृदयीं धरिल्या ध्यानयुक्त । त्याचें जे जे काम कामी चित्त । ते संकल्प प्राप्त होती त्यासी ॥४६॥
एकनाथी भागवत - श्लोक २७ वा
यो वै मद्भातवमापन्न ईशितुर्वशितुः पुमान् । कुतश्चिन्न विहन्येत तस्य चाज्ञा यथा मम ॥२७॥
जो कां मी सर्वांचा नियंता । स्वयें स्वतंत्र तत्त्वतां । त्या माझें ध्यान करितां । मद्भा वता उपतिष्ठे ॥४७॥ मीचि भगवंत सुनिश्चित । ऐसें बोधा आलें यथास्थित । त्याची आज्ञा सुरवर वंदित । पशुपक्षी नुल्लंघित ते आज्ञा ॥४८॥ जैशी माझी आज्ञा सर्वांवरी । तैशी त्याची आज्ञा चराचरीं । कोणी नुल्लंघिती तिळभरी । ते आज्ञासिद्धी खरी तो लाहे ॥४९॥ एवं या गुणहेतुसिद्धी दहाही । धारणायुक्त सांगीतल्या पाहीं । आतां क्षुद्र पंचसिद्धी ज्याही । तुज मी त्याही सांगेन ॥५०॥
एकनाथी भागवत - श्लोक २८ वा
मद्भथक्त्या शुद्धसत्त्वस्य योगिनो धारणाविदः । तस्य त्रैकालिकी बुद्धिर्जन्ममृत्यूपबृंहिता ॥२८॥
जगाचें उत्पत्तिस्थितिनिदान । सत्यत्वें असे मजअाधीन । त्या माझ्या ठायीं करितां भजन । अंतःकरण अतिशुद्ध ॥५१॥ ते शुद्ध अंतःकरणीं जाण । भूत भविष्य वर्तमान । जगाचें जन्म भोग मरण । हे त्रिकाळज्ञान सिद्धी प्रकटे ॥५२॥
एकनाथी भागवत - श्लोक २९ वा
अग्न्यादिभिर्न हन्येत मुनेर्योगमयं वपुः । मद्योगशान्तचित्तस्य यादसामुदकं यथा ॥२९॥
अतिप्रयास करितां चित्त । मजसी योगातें झालें प्राप्त । तेणें योगें शरीर योगयुक्त । अबाधित महाद्वंद्वीं ॥५३॥ त्यासी बाधीना शीत उष्ण । मृदु आणिक कठिण । अग्नि लागलियाही जाण । देह दहन नव्हे त्याचा ॥५४॥ ते अग्निमाजीं विश्रांति त्यासी । जेवीं कां जळीं जळचरांसी । अद्वंद्वतासिद्धी ऐसी । साधकासी उपतिष्ठे ॥५५॥ येचि सिद्धीच्या धारणा । प्रतिष्टंभसिद्धी प्रकटे जाणा । ऐक तिच्याही लक्षणा । जिचे तोडरीं जाणा सकळ बाधा ॥५६॥ त्यासी बाह्य वायूचेनि झडाडें । बाधकता कदा न घडे । प्राण जिंतोनि आंतुलीकडे । करी रोकडे दासी त्यासी ॥५७॥ देंठ फेडूनि सुमनसेजे । जेवीं कां सुखें निद्रा कीजे । तेवीं इंगळावरी हा निजे । बाधा नुपजे अग्नीची ॥५८॥ शीतळ जळीं शीतकाळीं । सिद्ध बुडविल्या कौतुकें जळीं । तो बाहेरी निघावया न तळमळी । जळीं मासोळी जेवीं क्रीडे ॥५९॥ ग्रीष्मकाळींचें निदाघ उष्ण । त्यामाजीं सिद्ध घातल्या जाण । रविकरीं पद्म उल्हासे गहन । तैंसे लागतां उष्ण तो टवटवी ॥६०॥ यापरी अर्कबाधकता । त्यासी बाधीना सर्वथा । तैशींच सिद्धासी शस्त्रें लागतां । शस्त्रघाता नातुडे तो ॥६१॥ आकाश खोचूं जातां पाहें । शस्त्रेंसीं घावो वायां जाये । तेवीं सिद्धासी न लागती घाये । शस्त्रउपाये सुनाट ॥६२॥ सिद्धासी दिधलिया विख । विखही नव्हे त्या बाधक । जेवीं विखकिडे विखीं देख । यथासुख क्रीडती ॥६३॥ छाया पर्वतातळीं दडपितां । ते दाटेना जेवीं पर्वता । तेवीं अग्नि अर्क विष अंबु वाता । सिद्धासी सर्वथा बाधेना ॥६४॥ ऐकोनि सिद्धींची कथा । उल्हासू जरी माने चित्ता । तरी माझे प्राप्तीसी तत्त्वतां । सिद्धी सर्वथा बाधक ॥६५॥ माझें स्वरूप शुद्ध अद्वैत । तेथ सिद्धींचें जे मनोरथ । लोकरंजन समस्त । नाहीं परमार्थ सिद्धींमाजीं ॥६६॥ मागिलेचि श्लोकसंधीं । परचित्ताभिज्ञतेचि सिद्धी । ध्वनित सुचविली त्रिशुद्धी । तिचाही विधी अवधारीं ॥६७॥ तेच श्लोकीं व्याख्यान । करितां भगवंताचें ध्यान । प्रकृतिनियंता आपण । साक्षी जाणा सर्वांचा ॥६८॥ ऐसें ईश्वरत्व दृढ ध्यातां । चित्तचालकता ये त्याच्या हाता । तेव्हां चित्ताची अभिज्ञता । स्वभावतां उपतिष्ठे ॥६९॥ तेव्हां जीवाची स्वप्नावस्था । हा साक्षित्वें देखता । जो जो संकल्प त्याच्या चित्ता । तो स्वभावतां हा जाणे ॥७०॥ जिव्हारींची जे आवडी मोटी । ते हा अवलीला सांगे गोष्टी । एवढी सिद्धीची कसवटी । उठाउठी तो लाभे ॥७१॥
एकनाथी भागवत - श्लोक ३० वा
मद्विभूतीरभिध्यायन् श्रीवत्सास्त्रविभूषिताः । ध्वजातपत्रव्यजनैः स भवेदपराजितः ॥३०॥
अपराजयसिद्धी प्राप्ती । ध्याना आणावी माझी मूर्ती । जिचेनि नांवे जयो पावती । जाण निश्चितीं सुरवर ॥ ७२॥ चतुर्भुज घनश्याम । शंखचक्रगदापद्म । छत्रातपत्र चामरयुग्म । ध्वजीं उत्तम गरुडलांछन ॥७३॥ रत्नादंडें झणत्कार । व्यजन वीजिती सनागर । चरणीं गर्जती तोडर । तोडरीं अपार अरिवर्ग ॥७४॥ ऐशिये माझे मूर्तीचें ध्यान । जो सर्वदा करी सावधान । तो सर्वत्र विजयी जाण । अभंगपण माझेनी ॥७५॥ तो माझेनि ध्यानें पाहें । कोणी न मेळवितां साह्ये । एकला सर्वत्र विजयी होये । ऐशी सिद्धी लाहे या निष्ठा ॥७६॥ जो मी हृदयीं धरी अजितू । तो सर्वत्र होय अपराजितू । ऐसें सांगोनि भगवंतू । उपसंहारितू सिद्धींतें ॥७७॥
एकनाथी भागवत - श्लोक ३१ वा
उपासकस्य मामेवं योगधारणया मुनेः । सिद्धयः पूर्वकथिता उपतिष्ठन्त्यशेषतः ॥३१॥
म्यां सांगीतल्या ज्या योगधारणा । मज भजतां त्या भावना । त्या त्या सिद्धी त्यासी जाणा । पूर्वोक्तलक्षणा उपजती ॥७८॥ अनेक भावना धरितां चित्तीं । त्या त्या धारणेच्या व्युत्पत्ती । अनेक सिद्धींची होय प्राप्ती । जाण निश्चितीं उद्धवा ॥७९॥ नाना योगधारणाव्युत्पत्ती । न करितां सकळ सिद्धींची प्राप्ती । एके धारणेनें होय निश्चितीं । ते मी तुजप्रती सांगेन ॥१८०॥
एकनाथी भागवत - श्लोक ३२ वा
जितेन्द्रियस्य दान्तस्य जितश्वासात्मनो मुनेः । मद्धारणां धारयतः का सा सिद्धिः सुदुर्लभा ॥३२॥
पांच पांच इंद्रियांची जोडी । जिणोनि शमदमपरवडी । उभवूनि वैराग्याची गुढी । प्राणापानवोढी जिंकिल्या ॥८१॥ विवेकाचेनि बळें जाण । वृत्ति राखोनि सावधान । सदा करितां माझें मनन । मननें मन जिंकिलें ॥८२॥ यापरी गा साधकासी । धारणा धरोनि मानसीं । मी एक ध्यातां अहर्निशीं । सकळ सिद्धी दासी त्यासी होती ॥८३॥ सांडूनि सकळ उपाये । मी एक ध्यानीं धरिल्या पाहें । साधकासी काय उणें आहे । दुर्लभ काये सिद्धींचे ॥८४॥ माझे भजनें सावकाशीं । सिद्धी प्रकटती साधकासी । त्या सेव्य नव्हती त्यासी । तेंचि हृषीकेशी सांगतू ॥८५॥
एकनाथी भागवत - श्लोक ३३ वा
अन्तरायान्वदन्त्येता युञ्जतो योगमुत्तमम् । मया सम्पद्यमानस्य कालक्षपणहेतवः ॥३३॥
अहेतुक करितां माझें भजन । तेणें शीघ्र माझी प्राप्ती जाण । तेथें सिद्धींवरी घालिता मन । आली नागवण मत्प्राप्तीसी ॥८६॥ ज्यासी विषयभोग लागे गोड । तोचि सिद्धींची वाहे चाड । ज्यासी माझे प्राप्तीचें कोड । तो वांच्छीना बंड ऋद्धिसिद्धींचें ॥८७॥ ज्यासी लौकिकीं अतिप्रतिष्ठा । तो सिद्धींच्या सोशी खटपटा । ज्यासी मत्प्राप्तीची निष्ठा । तो वचेना वाटा सिद्धींच्या ॥८८॥ पावतपावतां वाराणसी । जो वस्तीसी गेला वेश्यागृहासी । तेथें भुलोनि तिच्या भोगासी । सर्वस्व तियेसी समर्पी ॥८९॥ इयेपासूनि जीवेंप्राणें । सर्वथा वेगळें नाहीं जाणें । ऐसा संकल्प करोनि तेणें । वश्य होणें वेश्येसी ॥१९०॥ जंव असे गांठी गांठोडी । तंव ते त्यापाशीं लुडबुडी । निःशेष वेंचलिया कवडी । बाहेरी दवडी तत्काळ ॥९१॥ तो दवडितांही न जाये । निर्लज्ज निसंगु होऊनि राहे । तरी आपणचि सांडोनि जाये । तैशाचि पाहें महासिद्धी ॥९२॥ सकळ पापांतें निर्दळणें । सकळ कुळांतें उद्धरणें । तें काशीचें खुंटलें पावणें । वेश्यानागवणें भोगलिप्सा ॥९३॥ तैसीच सिद्धींचीही कथा । माझे प्राप्तीसी प्रतिबंधभूता । माझें ध्यान ज्ञान वैराग्यावस्था । नागवूनि रिता सांडिती ॥९४॥ माझे प्राप्तीनिकट जाण । उठे सिद्धींची नागवण । भोगें छळावया व्यामोहकपण । विलंबकारण मत्प्राप्ती ॥९५॥ माझें स्वरूप अद्वैतता । तेथें सिद्धींच्या नानावस्था । ते मायेची व्यामोहकता । जाण तत्त्वतां उद्धवा ॥९६॥ माझे प्राप्तीआड सिद्धींचें विघ्न । हेंचि तुज कळावया जाण । म्यां सर्व सिद्धींचें निरूपण । समूळ संपूर्ण सांगीतलें ॥९७॥ माझ्या ठायीं धरितां ध्यान । एकाग्रता होतां मन । तेथ भोगलिया सिद्धी जाण । करिती नागवण साधका ॥९८॥
एकनाथी भागवत - श्लोक ३४ वा
जन्मौषधितपोमन्त्रैः यावतीरिह सिद्धयः । योगेनाप्नोति ताः सर्वा नान्यैर्योगगतिं व्रजेत् ॥३४॥
सिद्धींचे प्राप्तीचें कारण । जन्मौषधि मंत्र तप जाण । कां साधल्या प्राणापान । सकळ सिद्धी जाण योगाभ्यासीं ॥९९॥ एकी जन्मास्तव सहज सिद्धी । एकी त्या साधिती औषधी । एकी त्या तपादि महाविधी । एकी त्या त्रिशुद्धि मंत्रद्वारा ॥२००॥ सर्पासी वायुधारण । मीनासी जळतरण । पक्ष्यासी नभोगमन । हे जन्मसिद्धी जाण स्वाभाविक ॥१॥ हंस निवडी क्षीरनीर । कोकिळेसी मधुर स्वर । चंद्रामृत सेवी चकोर । हे सिद्धी साचार जन्मास्तव ॥२॥ जन्मास्तव सहज सिद्धी । त्या म्यां सांगीतल्या सुबुद्धी । आतां साधिलिया औषधी । लाभती सिद्धी त्या ऐक ॥३॥ श्वेतमांदारीं गजानन । अंगारकचतुर्थी साधिल्या जाण । सकल विद्यांचें होय ज्ञान । धनधान्यसमृद्धी ॥४॥ अजानवृक्षाची वोळखण । त्याचीं फळें श्वानमुखें जाण । त्याचें घडल्या क्षीरपान । होय आपण अजरामर ॥५॥ पिचुमंद नित्य सेविल्या देख । त्यासी बाधीना कोणी विख । पाताळगरूडीचें प्राशिल्या मुख । त्यासी देहदुःख बाधीना ॥६॥ पूतिकावृक्षाचे मूळीं । असे महाशक्तीची पुतळी । ते साधल्या अप्सरांचे मेळीं । क्रीडे तत्काळीं साधक ॥७॥ अनंत औषधी अनंत सिद्धी । त्यांची साधना कठिण त्रिशुद्धी । तपादि सिद्धींची विधी । ऐक सुबुद्धी उद्धवा ॥८॥ कृच्छ्र पराक चांद्रायण । आसार जलाशय धूम्रपान । तप करी जें जे भावून । ते ते सिद्धी जाण तो पावे ॥९॥ ऐक मंत्रसिद्धीचें लक्षण । प्रेतावरी बैसोनि आपण । एक रात्र केल्या अनुष्ठान । प्रेतदेवता संपूर्ण प्रसन्न होय ॥२१०॥ तेणें भूत भविष्य वर्तमान । ते सिद्धी प्राप्त होय जाण । करितां सूर्यमंत्रविधान । दूरदर्शनसिद्धी उपजे ॥११॥ जैसा मंत्र जैसी बुद्धी । तैसी त्यास प्रकटे सिद्धी । या सकळ सिद्धींची समृद्धी । योगधारणाविधीमाजीं असती ॥१२॥ नेहटूनियां आसना । ऐक्य करोनि प्राणापानां । जो धरी योगधारणा । सकळ सिद्धी जाणा ते ठायीं ॥१३॥ म्यां सांगीतली सिद्धींची कथा । झालिया प्राणापानसमता । आलिया योगधारणा हाता । तैं सिद्धी समस्ता प्रकटती ॥१४॥ प्राणापान समान न करितां । योगधारणाही न धरितां । मज एकातें हृदयीं धरितां । सिद्धी समस्ता दासी होती ॥१५॥ मज पावावया तत्त्वतां । मज एकातें स्मरतां ध्यातां । पावो देऊन सिद्धींचे माथां । चारी मुक्ति स्वभावतां दासी होती ॥१६॥ नाना सिद्धींची धारणा धरितां । माझी सलोकता समीपता । हाता न ये गा सरूपता । मग सायुज्यता ते कैंची ॥१७॥ माझे अतिशयें शुद्ध भक्त । ते मुक्तीसी दूर दवडित । माझेनि भावार्थें नित्यतृप्त । ते पूज्य होत मजलागीं ॥१८॥ जो सकळ सिद्धींचा ईश्वरू । तो मी लागें त्यांची पूजा करूं । तेथिला जो सिद्धींचा संभारू । घेऊनि निजवेव्हारू पळताती ॥१९॥ सकळ सिद्धींच्या स्वामित्वेंसीं । मी भगवंत तिष्ठें भक्तांपाशीं । तेंचि श्लोकार्थें हृषीकेशी । उद्धवासी सांगत ॥२२०॥
एकनाथी भागवत - श्लोक ३५ वा
सर्वासामपि सिद्धीनां हेतुः पतिरहं प्रभुः । अहं योगस्य साङ्ख्यस्य धर्मस्य ब्रह्मवादिनाम् ॥३५॥
सकळ सिद्धींचें मी जन्मस्थान । माझेनि सिद्धींचें थोर महिमान । सिद्धींसी मजमाजीं निदान । यापरी मी जाण स्वामी त्यांचा ॥२१॥ जे जीवात्म्याची ऐक्यता । त्या योगाचा स्वामी मी तत्त्वतां । जेथ जीवत्वाची मिथ्या वार्ता । त्या ज्ञानाचाही सर्वथा स्वामी मीचि ॥२२॥ ज्ञानोपदेष्टे जे साधू । त्यांचाही स्वामी मी प्रसिद्धू । माझेनि प्रसादें ज्ञानबोधू । होतसे विशदू सज्ञाना ॥२३॥ उपदेशी उपनिषद्भाजगें वेदू । त्या वेदाचाही स्वामी मी गोविंदू । मजवेगळा वेदवादू । उच्चारीं शब्दू नुच्चारे ॥२४॥ धर्म म्हणिजे ज्ञानसाधन । त्याचाही स्वामी मीचि जाण । मी सबाह्य परिपूर्ण । चैतन्यघन सर्वात्मा ॥२५॥ मी सर्वात्मा सर्वव्याप्त । सबाह्य परिपूर्ण समस्त । हे माझ्या ठायीं सहज स्थित । ऐक सुनिश्चित उद्धवा ॥२६॥
एकनाथी भागवत - श्लोक ३६ वा
अहमात्माऽऽन्तरो बाह्योऽनावृतः सर्वदेहिनाम् । यथा भूतानि भूतेषु बहिरन्तः स्वयं तथा ॥३६॥
इति श्रीमद्भातगवते महापुराणे पारमहंस्यां एकादशस्कन्धे पञ्चदशोऽध्यायः ॥१५॥ जीवांच्या जीवामाजीं माझा वास । जीव मजमाजीं सावकाश । माझें स्वरूप गा असमास । गुणमायेस अनावृत ॥२७॥ जेवीं घटाची वस्ती आकाशीं । आकाश सबाह्य त्या घटासी । तेवीं मी जीवमात्रांसी । सबाह्य हृषीकेशी परिपूर्ण ॥२८॥ जैशीं महाभूतें भौतिकांसी । सबाह्य असती सर्वांसी । तेवीं मी सकळ जगासी । सबाह्य हृषीकेशी पूर्णत्वें पूर्ण ॥२९॥ जीवन जैसें तरंगासी । कां गोडी जैसी गुळासी । तेवीं अनंतकोटि ब्रह्मांडांसी । मी पूर्णत्वेंसी परिपूर्ण ॥२३०॥ मज पूर्णाची पूर्ण प्राप्ती । निकट येतयेतां हातीं । ते संधीं सिद्धी नागविती । भोगसंपत्तीउपचारें ॥३१॥ ज्याचें रायापाशीं पूर्ण चलन । त्याचे हाता ये लांचु संपूर्ण । तेणेंचि तो पावे मरण । तैशा सिद्धी जाण घातका ॥३२॥ ये अध्यायींचें निरूपण । सांगावया हेंचि गा कारण । माझे प्राप्तीस सिद्धी विघ्न । उद्धवा जाण निश्चितीं ॥३३॥ एकाग्र भजनें माझी प्राप्ती । होतां ते संधीसी सिद्धी येती । त्या भुलवोनियां भोगासक्तीं । नागविती साधकां ॥३४॥ जे नेणती माझें निजसुख । ऐसे जे कां केवळ मूर्ख । त्यांसीच सिद्धींचें कौतुक । अलोकिक भोगलिप्सा ॥३५॥ जैसे वेश्येचे हावभाव । तैसें सिद्धींचें वैभव । हें त्यागावया गा सर्व । देवें हा अध्याव निरूपिला ॥३६॥ ज्यासी प्राप्त माझें निजसुख । त्यासी सिद्धी तुच्छप्राय देख । न देखती जन्ममरणांचें मुख । माझा पूर्ण हरिख कोंदाटे ॥३७॥ सेवितां सद्गुररुचरण । कोंदाटे ब्रह्म परिपूर्ण । तेथ सिद्धींसी पुसे कोण । हे जाणती खूण हरिभक्त ॥३८॥ हरिभक्तीसी विकीला भावो । भजनें फिटला अहंभावो । तेथ सिद्धींचा भोगसंदेहो । निपुजे पहा हो सर्वथा ॥३९॥ भुक्ति मुक्ति ऋद्धि सिद्धी । सद्गुहरुचरणीं गा त्रिशुद्धी । हें नेणती जे मंदबुद्धी । ते नाना सिद्धी वांछिती ॥२४०॥ सकळ सिद्धींचें साधन । निरपेक्षता सत्य जाण । निरपेक्षाचें अंगण । सिद्धी संपूर्ण ओळंगती ॥४१॥ सिद्धींची अपेक्षा ज्यांचे चित्तीं । सिद्धी त्यांकडे न थुंकिती । निरपेक्षाचे पायींची माती । सिद्धी वंदिती सर्वदा ॥४२॥ ज्ञानवैराग्यभक्तीचे माथां । सत्य जाण पां निरपेक्षता । ते निरपेक्षता आलिया हाता । मुक्ति सायुज्यता पायां लागे ॥४३॥ निरपेक्षतेपाशीं सर्व सिद्धी । निरपेक्षतेपाशीं विधी । निरपेक्षतेपाशीं सुबुद्धी । चरण वंदी अहर्निशीं ॥४४॥ निरपेक्षता तेथ निर्वाहो । निरपेक्षता तेथ सद्भा॥वो । निरपेक्षतेपाशीं भगवद्भा वो । यथार्थ पहा वो तिष्ठतू ॥४५॥ निरपेक्षतेपाशीं उपनिषद्भा गू । निरपेक्षतेपाशीं साचार योगू । निरपेक्षता स्वानंद भोगू । सांपडे श्रीरंगू निरपेक्षा ॥४६॥ एका जनार्दना शरण । त्याचे वंदितां श्रीचरण । चढती निरपेक्षता जाण । सदा संपूर्ण स्वानंदें ॥४७॥ आम्हां स्वानंदाचा निजबोधू । हा सद्गुवरुचरणींचा प्रसादू । महासुखाचा विनोदू । आनंदकंदू श्रीचरणीं ॥४८॥ गुरुचरणीं करितां भक्ती । अनायासें प्राप्त चारी मुक्ती । निजशांतीसी विरक्ती । सेवा मागती गुरुभक्त ॥४९॥ एका जनार्दना शरण । त्याचे कृपेस्तव जाण । श्रीभागवताचें निरूपण । झाला संपूर्ण पंधरावा ॥२५०॥
इति श्रीमद्भा गवते महापुराणे एकादशस्कंधे श्रीकृष्णोद्धवसंवादे एकाकारटीकायां सिद्धीनिरूपणयोगो नाम पंचदशोऽध्यायः ॥१५॥
॥ श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥ श्लोकसंख्या ॥३६॥ ओंव्या ॥२५०॥
|
हे साहित्य भारतात तयार झालेले असून ते आता प्रताधिकार मुक्त झाले आहे. भारतीय प्रताधिकार कायदा १९५७ नुसार भारतीय साहित्यिकाच्या मृत्युनंतर ६० वर्षांनी त्याचे साहित्य प्रताधिकारमुक्त होते. त्यानुसार १ जानेवारी १९५६ पूर्वीचे अशा लेखकांचे सर्व साहित्य प्रताधिकारमुक्त होते. | 
|
[[]]