चतुःश्लोकी भागवत/ग्रंथाची स्तुति

अगा तुझें एक एक अक्षर । क्षराक्षरातीत पर । येणें ग्रंथार्थें साचार । आम्ही अपार सुखी जालों ॥३४॥
देऊनि पदपदार्थाचा झाडा । करुनि श्लोकार्थ उघडा । बाह्यब्रह्मींचा निजनिवाडा । दाऊनि चोखडा रचिला ग्रंथू ॥३५॥
ग्रंथ स्वानुभवें रसाळ । आनंदरसें घोळिले बोल । परमानंदाचे कल्लोळ । ग्रंथार्थीं केवळ रुपासी आले ॥३६॥
ऐसे संतोषोनि सज्जन । स्वानंदें जाले तुष्टमान । तेणें सुखेंशी संपूर्ण । एकाजनार्दन ग्रंथासि वदवी ॥३७॥
स्वानंद वोसंडला ग्रंर्थीं । तेणें विराली ग्रंथार्थस्फुर्ती । दूरी ठेली श्लोकसंगती । क्षमा संतीं मज कीजे ॥३८॥
आतां पुढील निरुपण । भुतीं प्रविष्ट अप्रविष्टपण । स्वयें सांगे श्रीनारायण । सावधान अवधारा ॥३९॥

यथा महांति भूतानि भूतेषूच्चावचेष्णनु ।प्रविष्टान्यप्रविष्टानि तथा तेषु न तेष्वहम्‍ ॥

जो मी परमात्मा हषीकेशी । न रिघोनि रिघालों सृष्टीसी । नातळोनि चाळीं जगासी । ते दृष्टांतेंसी स्थिती सांगों ॥५४०॥
येथें महाभूतें जैशीं । उंच्चनीय देहासरसीं । प्रवेशलीं दिसती कार्येंसी । कारणस्थितीसी अप्रविष्ट ॥४१॥
तैसा मीही याचि परिपाठीं । जगीं प्रवेशलों कर्यदृष्टी । कारणरुपें मीचि सृष्टी । मज प्रवेशावया शेवटीं ठावो कैंचा ॥४२॥
सागर पाहतां दृष्टीं । उठती कल्होळांच्या कोटी । तो सागरु कल्लोळाच्या पोटीं । केवीं उठाउठी समावे ॥४३॥
कार्यदृष्टीं पाहतां पाही । भूतें प्रवेशलीं माझ्या ठायीं । कारणत्वें भूतहदयीं । मी असोनि नाही प्रवेशलों ॥४४॥
यापरी मी सृष्टीसी । प्रवेशलों कार्यदृष्टीसी । कारणत्वें सृष्टीं मी आपैसी । मज प्रवेशासी भिन्नत्व नाहीं ॥४५॥
येथें कार्य ह्नणिजें तें कायें । औट हातामाजीं गवसूनि ठाये । मानी ‘ मी इतुकाचि आहे ’ । यानांव पाहे कार्य ह्नणिजे ॥४६॥
अद्वैती देखणें विषम । द्वैतबुद्धीचा दारुण भ्रम । सत्व मानी रुपनाम । कार्यसंभ्रम यानांवे ॥४७॥
देहांसी इंद्रियवृत्ती । चळती माझिया चिच्छक्ति । त्या मज चालकातें नेणती । हे देह अहंकृती यानांव कार्य ॥४८॥
कार्य ह्नणिजे तें ऐसे । कारण तूं ह्नणसी कैसें । जेणें मी निजात्मा दिसें । अद्वैतविन्यासें अप्रविष्ट ॥४९॥
व्याप्य मजवेगळें उरोंलाहे । मा मी व्यापकू व्यापूनि राहें । हे वार्ता मजमाजीं न साहे । जगद्रूप मी स्वयें चिदात्मा एक ॥५५०॥
कोटि घट प्रवेशतां गगनीं । गगन अप्रविष्ट घटीं प्रवेशोनी । तें जैसें स्वयें पूर्णपणीं । तेवीं मी जगीं पूर्णत्वें पूर्ण ॥५१॥
ह्नणशी तूं पूर्णत्वें एकवद । तर्हीव पर्वत पाषाण कां स्तब्ध । वृक्षवल्ली इत्यादि मुग्ध । सज्ञानशुद्ध एक कां ह्नणसी ॥५२॥
अनेकीं एकत्व परिपूर्णं । तेचिअर्थाचें निरुपण । आतां ऐक सावधान । विरिंची तुज मी संपूर्ण सांगेन ॥५३॥
अग्नि सोज्वळ ज्वाळा दिसे । अथवा घूम्रांकित भासे । कां खदिरांगारीं उल्हासे । इत्यादि विलासें अग्नि तो येंकू ॥५४॥
आदळीं उठती खळाळ । वोघीं दिसे अतिचंचळ । डोहीं राहिलें निश्चळ । त्रिविधभेदें जळ एकचि जैसें ॥५५॥
घटमठादि महाकाश । इत्यादिभेदें एक आकाश । तेवौ विकाररुपें मी ईश । नांदें अविनाश अविकारित्वें ॥५६॥
यालाईं अप्रविष्टपणें संचलें । माझें मजवरी स्वयंभ रचिलें । जैसे अथावीं घट बुडविले । तेथें भरोनियां भरलें एकत्वें जल ॥५७॥
पोळीआंतील गव्हांशी । सबाह्याभ्यंतरी कणिक जैशी । तेवीं मी सृष्टिकार्यासी प्रवेशोनि पूर्णत्वेंसी अप्रविष्ट ॥५८॥
कार्यकारणविन्यासें । जग नांदे सावकाशें । तो जगद्रूप मीचि असें । सहज समरसें परमात्मा ॥५९॥
मजहूनि कांही वेगळे असे । मा मी जाऊंनि त्यांत प्रवेशें । अथवा नप्रवेशतु असें । सावकाशें वेगळा कीं ॥५६०॥
मेघमुखींची गार दुर्लभ । तीमाजी गोंठूनि जळथव । ते गारेतें निर्धारितां सर्व अंभ । तेवी जाणा स्वयंभ चित् स्वयें ॥६१॥
तेवीं जन तोचि जनार्दन । जनार्दंन स्वयें जन । ऐसा जनार्दन अभिन्न । जगीं प्रवेशोनि अप्रविष्ट ॥६२॥
ऐसें सावळेनि सुंदरें । बुद्धिबोध प्रबोधचंद्रें । सांगिलें ज्ञान नरेंद्रें । कृपा उपेद्रें प्रजापतीसी ॥६३॥
येथें सृष्टीची स्थिती ते ऐशी । मी जगद्रूप हषीकेशी । हेंही तूं जरी नकळे ह्नणसीं । तें प्राप्ति उपायाशी सांगेन ॥६४॥

हे साहित्य भारतात तयार झालेले असून ते आता प्रताधिकार मुक्त झाले आहे. भारतीय प्रताधिकार कायदा १९५७ नुसार भारतीय साहित्यिकाच्या मृत्युनंतर ६० वर्षांनी त्याचे साहित्य प्रताधिकारमुक्त होते. त्यानुसार १ जानेवारी १९५६ पूर्वीचे अशा लेखकांचे सर्व साहित्य प्रताधिकारमुक्त होते.